Asıl kıyamet oy verirken 12 Eylül'de kopacak!

Neredeyse bir ay önce referandumla ilgili yazmış, canımın sıkıntısını dillendirmiştim…

'Bu Anayasa paketine hayır demek nasıl insanı MHP'li, CHP'li ya da TKP'li yapmazsa,

evet oyu vermek de AKP'li yapmaz. Yapmamalı.

Gelin görün ki durum, tam da bu saçmalığa erişmiş halde. Anayasa paketine 'hayır' diyeceklerdensiniz, demokrasi düşmanı, darbeci, hatta PKK'lısınız…

'Evet' diyeceklerdenseniz, bu kez AKP'liliği tescil edilmiş, sadece kendine demokrat birisiniz. Demokrasi görüntüsü altında aslında faşist dikta kurma hevesi içindekilerin ekmeğine salça süren kandırılmış, zavallı bir insancıksınız' demiştim.

'Bu memlekette her ne konu olursa olsun; şucu, bucu, ocu diye yaftalanmadan konuşmanın neredeyse imkansızlaşmasından… Sürekli yüksek tansiyondan… Kimsenin birbirini dinlemeyip, dinliyormuş gibi görünmesinden, hatta bazen ona bile lüzum hissetmemesinden,

İktidarın sürekli 'biz her şeyi biliriz, demokrasi lazımsa onu da zaten biz getiririz' tavrından/dayatmacılığından/kibrinden…

Ana muhalefetin, ne yapıp edip bu nobranlığın peşine takılmasından,

Hep aynı biçim laf yetişmelerden, 'nasıl da oturttum ama' gayretkeşliğinden, fena halde sıkılıyorum' diye yazmıştım.

Ama, 'bütün bu sıtkım sıyrılmış ruh hallerime rağmen, ne bu ülkenin bir vatandaşı, ne de bir gazeteci olarak 'ne haliniz varsa görün' deme lüksüm olmadığı için, hem 'evet'çilerin gerekçelerini, hem de 'hayır'cıların sebeplerini okumaya gayret ediyorum' diye de eklemiştim.

Okumalar kesmedi, bir de soru sorayım dedim.

Kime?

43 yıllık hakim, Yargıtay Onursal Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu'na.

'367' ile cumurbaşkanlığı seçimlerinde 2007'ye damgasına vuran, her konuşmasında yıllardır 82 Anayasası'nın mutlaka değişmesi gerektiğinden söz eden; ama AKP'nin hazırlayıp önümüze koyduğu değişiklik paketine şiddetle muhalefet edip, bıkmadan usanmadan niçin 'hayır' dememiz gerektiğini anlatan bir hukukçuya.

Yapılmak istenen değişikliğe 'hayır' demek gerektiğini, eğer 'evet' dersek sonuçlarının hayırlı olmayacağını anlatmak için bir yıl içinde 79 kez (yurt içi yurt dışı) uçakla olculuk yaptığını, Baykal'ın bile bu kadar çok gezmediğini söyleyen Sabih Kanadoğlu'na… 'Niye hayır demek gerektiğini' anlatsın diye, bu kez ben gittim.

Ayvalık'ta, sıcaklığı 50 derece hissettiğimiz bir öğle saatinde, mütevazı evinin balkonunda uzun uzun konuştuk. Hava da sıcaktı, konu da.

Umarım, bayıltmayan, okuduktan sonra kafanızdaki soruların hiç değilse bir kısmını aydınlatmış bir söyleşi olmuştur…

SABİH KANADOÐLU: Arzum, bu anayasa değişikliğine 'hayır' demiş bir Türkiye görmek… Umudum budur. Doğrudan doğruya bu anayasa değişikliği ile kendisini ülkede tek söz sahibi haline getirmiş ve yasama ile yürütmenin yanına yargıyı da getirmiş bir dikta rejimine hayır diyen ve asıl demokrasi yolunu bu şekilde açan bir Türkiye hayal ediyorum. Umut ediyorum. Onun için, hayır çıkarsa ne olur? Türkiye demokratik rejime daha yatkın/ehil bir ülke olarak… Benim gözümde öyle olur. Evet çıkarsa ne olur? Asıl sorunun cevabı budur. Başta söylediğim gibi, bir dikta başlangıcı olacaktır. Çünkü bütün yasama ve yürütmenin yanına, denetimi de yürütmeye bağlı bir yargı gelirse, o takdirde kaçınılmaz otokratik bir ülke ile karşı karşıya kalırız ve zaten milletvekillerini kendi tayin eden, yasamanın yürütmeyi denetlemesi tamamen ortadan kaldırılmış bir ülkede, her şeyin tek kişiye bağlı olduğu bir rejimle tanışırız. Bu rejime gidişin yolları zaten bu anayasa değişikliği ile ortaya çıkıyor. Mayısta da söylemiştim onu; o nedenle bir hap haline getirdik diyordu. Doğru söylüyor. O biçimde eğer hap haline getirilir, soslarla da yutulabilecek hale getirilmişse Türkiye'ye bizim önerimiz, tavsiyemiz, herhalde bu hapı yutmaması olacaktır.

KANADOÐLU: Evet etkiler. Bir kere her şeyden önce olay, bugün başlamadı. Geleceğe dönük uzun vadeli planın bir bölümü bu. Neden? Şimdi gerçekte anayasaya göre doğrudan doğruya seçmen kütüklerini düzenleme görevi, yüksek Seçim Kurulu'na aittir. Anayasaya tamamen aykırı bir biçimde, bu seçmen kütüklerini, adrese dayalı kütüklerin düzenlenmesi görevi, Yüksek Seçim Kurulu'ndan alınarak Nüfus İşleri ve Vatandaşlık Genel Müdürlüğü'ne verildi. Bu yasa değişikliği maalesef muhalefet partilerinin alkışlarıyla TBMM'den geçti. Anayasaya aykırılık iddiasının ileri sürülmesi için yasanın kabulünden itibaren aranan iki aylık süre de geçirildiği için, Anayasa Mahkemesi'ne gidilmedi, gidilemedi. Bunun bir yolu daha vardı. O yolu da söyledim. Genel Müdürlükle YSK arasında bir protokol yapıldı. O protokol aleyhine Danıştay'da dava açılmasını ve o açılan davanın Anayasa Mahkemesi'ne anayasaya aykırılık iddiasıyla götürülmesinin talep edilmesini istedim. Öyle oldu. İki siyasi parti, DSP ve İşçi Partisi, bu şekilde bu davalarını Anayasa Mahkemesinde açtı. Fakat bugüne kadar geldik, yani bir yılı geçti ve bu iptal davası karara bağlanmadı. Şimdi karara bağlanmayınca, şu an seçmen kütüklerinin düzenlenmesi yürütmeye bağlı, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yerine getirildiği için artık yürütmeye bağlı olarak götürülen bir seçim ortaya çıkartıyor. Bir ülke düşünebilir misiniz ki, bir seçimde 6 milyon azalır, gelecek seçimde 7 milyon artar! Böyle bir ülkede; demokrasi, ki evvela sandıkta başlar doğrudur, ama sandıkta bitmez bir seçim… Nasıl bir oyun içerisinde olunduğunun en açık ifadesidir. Böyle bir ülke görülemez. Seçmen adedi bir seçimde 6 milyon eksik olur, bir başka seçimde 7 milyon fazla olur. Böyle bir ülkede seçim güvenliği sağlanamaz. Seçim güvenliğinin olmadığı yerde de zaten demokrasi olmaz! Bu birinci nokta.

İkinci nokta, seçimlerin sonuçlarının alınması UYAP'a bağlandı. UYAP marifetiyle yapılıyor. UYAP, yani Ulusal Yargı Projesi… Şimdi bu proje yani UYAP, o da yürütmeye bağlı. Yani seçim sonuçlarının verilmesi de yürütmeye ait. Şimdi bu sistem içerisinde kütüklerin nasıl düzenlendiği, kimlerin oy kullanma hakkını kaybettiği veya bir başka yere nakledildiği gibi itirazları veya sorunları nasıl çözeceksiniz? Bu itirazlar özellikle bizim vatandaşımızın kendi işine ve ülkenin geleceğine fazla meraklı olmayışı nedeniyle, asıl seçimden sonra, hatta seçim günü kıyamet kopacaktır. Çünkü ben nasıl olsa buradayım, yine aynı yerde oy kullanırım diyen birçok vatandaş, öyle olmadığını görecektir. Öyle ki kişilerin nasıl bir yere gönderildiği, nasıl oy kullanmasının önlendiğini, en güzel örnekleriyle 12 Eylül günü yaşayacaktır.

KANADOÐLU: Hayır, şu an artık bitti. 13 Eylül diyoruz da… Bir başka sorun daha var. Yani 12 Eylül'ün sonucu acaba bir erken seçim getirir mi? Yoksa o seçim hangi tarihte yapılır, bu tamamen siyasi iktidara tanınmış bir haktır ve doğrudur, anayasal bir haktır. Çoğunluk sendeyse, seçimin ne zaman olacağını sen tayin edersin. Ama akla hemen şöyle bir soru gelir. Bundan sonraki seçim nasıl olacaktır? Yani bu sistem böyle devam ederse ne olacaktır?

KANADOÐLU: Hangi noktadan hangi noktaya geldiğimizi sorgularsak doğruyu buluruz.

KANADOÐLU: Evet, şimdi neden şikayet edildiğini şöyle bir düşünelim. Neden şikayet ediliyordu, YÖK'ten şikayet ediliyor(du)! Şimdi? Bitti. RTÜK deniyordu. Şimdi? Yok! TÜBİTAK? Yok! Çünkü bunların hepsi ele geçirildi. Artık istediğini tayin ediyor ve istediğini yapıyor. Dokunulmazlıklar dendi, ona da dokunulmadı. Şimdi bir anayasa değişikliğine gidiyorsanız, ki bir anayasa değişikliğinin Türkiye için kaçınılmaz olduğunu da ifade edeyim, doğrudur. Ama yapılmak istenenlerle yapılmayanları karşılaştırdığımız zaman, hangi amaçla bu anayasa değişikliğine gidildiğini görürüz.

Anayasa değişikliğine gidilmelidir hep dedim, ama dayatma biçiminde gidiyorsanız hadi biz hazırladık diyorsanız, kendi dar bir grubunuz hazırlıyor ise, o zaman ben zaten sizin niyetinizi, yapmak istediklerinizi ve yapmamak istediklerinizi bir araya getirerek çözebilirim.

Bu anayasa değişikliğine baktığım zaman, hele o çıkarılan, kabul edilmeyen, çoğunluğu bulamayan 330'un altında kalan maddeler yani siyasi partilerin kapatılması olayına baktığım zaman amacı da çok daha net anlayabiliyorum. Çünkü siyasi partilerin kapatılmasını doğrudan doğruya meclis çoğunluğuna bırakmak ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının yetkilerini sıfırlamak… Zaten hangi amacı güttüğünüzü ortaya koyuyor. Yani bunun oylanmasında Meclisin 330'u bulamaması, Türkiye'nin büyük bir şansı oldu. Yapmak istedikleri bu. Şimdi bunlara baktığınız zaman, niçin böyle bir anayasa değişikliği, niçin seçimlere çok az zaman kalmış bir sürede ve neden dayatarak? Ne sağlanmak isteniyor diye bakarsanız, zaten 12 Eylül'de evet çıkarsa, 13 Eylül'de yeni anayasa mahkemesi, derhal faaliyete geçecektir. Nasıl geçecektir? Çünkü dört yedek üye, asil üye durumuna gelecektir. Bu dört yedek üyenin içerisinde Sayın Cumhurbaşkanının seçtiği kişiler var. Onların nasıl seçildiğine baktığımız zaman gelecek için neler yapılacağını da görürsünüz. Çünkü anayasa mahkemesine seçilme ehliyeti olmayan bir anayasa mahkemesi röportörünü evvela kamu görevlisi haline getireceksiniz, üst düzey kamu yöneticisi müsteşar yardımcısı yapacaksınız, ondan sonra da onu alacaksınız 30 gün sonra anayasa mahkemesine üye olarak seçeceksiniz… Şimdi bu zat anayasa mahkemesi üyesi olacak. Böyleleri de var. E peki şimdi, o dört kişi geldiği zaman 15 olacaklar, iki kişi kalacak. O iki kişiyi Meclis seçecek, biri Sayıştay'dan, biri barolardan seçilecek. E şimdi onun nasıl yapılacağı da ortada.

Bu Anayasa Mahkemesi'ne meclisin üye seçiminin bütün Avrupa'da olduğunu çok yüksek sesle ifade ettiler ve yalan söylediler. Şunun için yalan söylediler. Evet, doğrudur, Almanya'da örneğin, gerçekten orada federal meclis seçer, doğrudur ama salt çoğunlukla değil, ya üçte iki, ya beşte üç, bu şekilde çoğunluklarla yani bir uzlaşmayla seçilen anayasa mahkemesi üyeleridir. Yoksa tek partinin salt çoğunlukla 276'yla getirdiği kişi, Avrupa'nın hiçbir ülkesinde bu şekilde seçilmez. Şimdi anayasa mahkemesini bu hale getirirseniz, anayasa mahkemesinin anayasa uygunluk denetimini sıfırlarsanız...

Ama en acı tarafı şuradadır; Anayasa Mahkemesi aynı zamanda yüce divan görevini yapar. Şimdi Yüce Divan görevini yapan bir mahkeme haline getiriyorsanız bunu, o zaman Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'yle karşılaştırmanız lazım. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 21. maddesine bakmanız lazım. Çünkü bu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine, sadece ve sadece hukukçular; temayüz etmiş, temizliğini kanıtlamış hukukçulardan seçersiniz. Mecbursunuz. 21. madde böyle. Siz ne yapıyorsunuz? Bir yüce divan mahkemesi yaratıyorsunuz, onu siz seçeceksiniz, o üyeler sizin tarafından bu göreve getirilecekler ve bunlar uzman olmayan, hukukçu olmayan, ceza hukuku ile hiç ilgisi olmayan kişilerin eline kendi kaderinizi vererek kurtulma yolunu seçeceksiniz. İşin en acı tarafı da budur.

Bununla da bitmeyecek. İki ay içerisinde Hakimler Savcılar Yüksek Kurulu biçimine dönüşecek. Onun detaylarına girmeye gerek yok. Şu kadarı yeter ona. Anayasanın yani 82'den bugüne kadar hiç değinilmeyen bölümü zaten yargı bölümüdür. Çünkü Kenan Evren iktidarı, zaten bu anayasayı kendilerine göre biçimleyerek bu şekilde ortaya koydular ve o tarihten bugüne kadar, DGM'lerin kaldırılması hariç, hiç dokunulmayan bölümü de bu bölümdür. Zaten bu bölüm şu haliyle yargı bağımsızlığına aykırıdır. Şimdi yapılmak istenen, onun daha ötesinde bağımlı bir yargı ortaya çıkarma amacını taşıyor.

KANADOÐLU: Ben çizmiyorum, onlar çiziyor! Tablo bu. Çünkü Adalet Bakanı 82 Anayasası'nda sahip olduğu yetkilerin çok daha fazlasına şimdi sahip oluyor. Bu, bugünkü yasal düzenlemeye göre; zaten Adalet Bakanı doğrudan doğruya müfettişlerin araştırma ve soruşturma yapmasına izin veren bir makamdı. Ama bu izin vermeme karşısında Danıştay'a olayı götürme şansı vardı. Şimdi yaptıklarında sıfatı sanki değiştirilmiş gibi Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Başkanı'na aittir ki, bütün hepsi yine ona aittir, ama o artık adalet bakanı ve o artık adalet bakanı değil, HSYK Başkanı sıfatıyla vermiş olduğu kararın aleyhine, artık doğrudan doğruya yargıya gitme şansınız kalmadı.

KANADOÐLU: Neden yapmadılar diye sorarsanız, onun tek tek cevabı var, Türkiye'de demokratik düşünce yok. Eğer ben iktidarda olursam, yani ne olursa olsun yürütme olarak yargının üzerinde daha egemen olursam, bu böyle devam etsin düşüncesi… İşte kabul edemediğimiz de bu. Şimdi biraz önce söylediniz. Hakikaten sanki yepyeni bir anayasa değişikliğine gidiliyor deniyor. 16 defa 85 maddesi değişmiş bir anayasa ile karşı karşıyayız. Rakamlar bu. Şimdi 17. değişikliği yapıyoruz ve yaptığımız olaya bak. Kadınlara bir ayrımcılık sağlıyor mu?… Hayır, sağlamıyor, ek yeni bir şey getirmiyor. Memurlara toplu sözleşme imkanı yok. E peki ne var diye sorduğunuzda, 12 Eylül sorumlularının sorumsuzluklarının kaldırılması. Yalan. Yargılayamazsınız. Defalarca söyledim. Çünkü o sorumsuzluğu kabul etmek zaten, affın da ötesinde bir şey. Hiçbir hukuk devleti, ben seni affettim veya senin sorumsuzluğundan anayasa kabul edildi, neyle yüzde 91 küsurla... Ha ben bunu geri alıyorum. Hayır bunu diyemezsiniz. Böyle bir şey olmaz. O zaman kimi kandırıyoruz ki?

KANADOÐLU: Şöyle. Samimiyetle, ciddiyetle. Bu anayasanın değişmesi gerektiğini söyleyen, uzlaşma arayan Türkiye'nin sivil toplum örgütleri, yargı, basın, onun yanında uzmanlar… Yardım edecek çok kurum var, kuruluş var, kişi var. Bunlar bir düşünce etrafında toplanırlar ve gerçekten ne anayasa değişikliği yapılacaksa, bunu yapmak için yola çıkarılır veyahut yepyeni bir anayasayı, bu ilk dört madde hariç, ortaya koymak için bir araya gelirler ve bunun için bir kurucu meclis ister. Bu kurucu meclis bununla uğraşır ve doğrudan doğruya katılımı fevkalade yüksek bir anayasa metni ortaya çıkar. Onun üzerinde yapılan anlayış, uzlaşma, ortaya bizim aradığımız bir anayasayı getirir. Ama buna hiç teşebbüs edilmedi.

KANADOÐLU: Ama anayasalar böyle yapılır. Şimdi düşünceyi söylemek başka bir şey, dayatmak başka bir şey. Elbette ki anlaşamadığım katılmadığım düşünceler de ortaya çıkabilir. Ama uzlaşma dediğiniz şey zaten budur. Zaten ben söz sahibi de olamam orada. Ama siyasi partiler olurlar. Şimdi eğer o katılımı sağlamazsanız, o kalıcı/devamlı bir anayasa olmaz. Zaten biz bunu gördük. Neyi gördük? Bir kere en başta 61 Anayasası'nı gördük. Yani şöyle bir düşünün, yüzde 66 küsurdur evet; yüzde 38 de hayır, (şimdi rakamları net hatırlayamıyorum); siz zaten yüzde 38'i dışlayarak yapıyorsanız bunu, o yüzde 38 söz sahibi haline geldiğinde zaten anayasa tartışılmaya başlanır. 61 Anayasası'nın başına gelen budur.

Bu anayasa değişikliği eğer kabul edilirse, bunun ömrü, şu andaki iktidarın ömrüyle doğru orantılıdır. Benim söylediğim bu. Zaten ister yüzde 55'le çıksın, o zaman yüzde 45 vardır; o yüzde 45 iktidar olduğu anda, bu yaptığınız değişiklik biter. İşte yapılması istenen anayasa değişikliği böyle olmamalı.

Tekrar ediyorum. Bu anayasa değişikliği evet oyu alır ise, bu siyasi iktidarın ömrü kadardır. Bundan en ufak bir tereddüdüm yok. İktidarın değiştiğinin ertesi günü, bu gündeme gelir.

KANADOÐLU: Ben ona çıkarmadım…

KANADOÐLU: Şunu söylemek istiyorum. Elbette ki o tarihteki anayasa zaten buna izin vermiyordu. Bunun bu hale gelmesinin herhalde bir sorumlusu aranıyorsa, buna anayasa mahkemesi diyebilirsiniz. Buna Yüksek Seçim Kurulu diyebilirsiniz. Yani benim mücadelem, hukukun o gün yerine gelmesi. Bir başka şey var. Şuna da kesin inanıyorum. O tarihte Eski Türk Ceza Kanunu'nun 312. maddesi var. Yani o toplumu birbirine düşmanlığa, kine itmekten hüküm giyen birisinin siyaset hayatına izin verilmemesi, o anayasaya göre mümkündü ve doğruydu da… Çünkü halkı birbirine düşürmekten yargılanıp hüküm giymiş bir kişinin siyaset yapmasını kabul edemezsiniz.

KANADOÐLU: Hayır hayır. Neden? Bir kere her şeyden önce cumhuriyetimin kuruluş felsefesi var. Biz, milli kurtuluş savaşından sonra bir devlet kurduk. Bu devletin dayanması gereken direkleri de söyledik. Ne olacaktır bu? Bir kere her şeyden önce laik bir devlet olacaktır. Doğrudan doğruya o laik devletin yanında ülkesiyle milletiyle bozulmaz, bölünmez bir bütünlük olacaktır. O halde zaten Osmanlıdan Türkiye Cumhuriyeti'ne evrilirken, biz büyük bir tecrübeyle geldik. Bunun başında eğer biz bu demokrasiyi yaşatabiliyorsak, bu ancak laik düşünce içerisinde olur. Bunu sizin kurduğunuz devletin ana ilkeleri gibi koyarsanız, bunları ortadan kaldırmak için çalışan siyasi partilere izin vermezsiniz. Neden izin vermezsiniz ve hiçbir yerde de izin verilmez; çünkü demokrasi, demokrasiyi yok etmek için yapılabilen ve siyasi partilere bu yönde tam özgürlük tanıyan bir rejim değildir. Her demokrasi, kendini korumakla mükelleftir her şeyden önce. E peki böyle olunca, bu tür siyasi partiler çıkıyorsa, yani laiklik ilkesini yok ederek demokratlaşma yolunda yürüdüğünü zanneden ve bunu bir maske olarak kullanan siyasi partilerin bu sistem içerisinde yeri yoktur. Ve bölücü bu bölünmeyi sağlamak için faaliyet gösteren siyasi partilere de izin verilmez. Zaten mücadeleci demokrasi dediğimiz de budur. Bu, şöyle baktığımızda, bizim yarattığımız bir düşünce tarzı da değil. Çünkü 1936'da Levenshtein diye bir Alman anayasa hukukçusu; bunu bulan kişidir. O militan diyor, ben militan sözcüğünü sevmediğim için, demokraside militan sözü olmaz dediğim için, mücadeleci diyorum buna… Tabii Almanya'nın getirdiği o büyük tecrübeden ders alındığı için, BM İnsan Hakları Beyannamesi'ne bakın… Yine BM'nin 66'da aldığı karara bakın ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine bakın… Orada bu tür siyasi partilere müsaade edilemeyeceği, zaten hem BM, hem de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde de var. Onun için anayasalarda siyasi partilerin anayasaya uygun hareket etmek üzere kurulacaklarını ifade ediyor ve bunun dışına çıkamazlar diyor zaten. Ve doğru bir düşüncedir.

Mesela '24 tane siyasi parti kapatıldı' deniyor ya. Sadece iki çeşit, birisi laiklik karşıtı, diğeri bölücü, toplam 8 parti kapatıldı. Kalan o 16 parti, ya seçime girmediği için kapatıldı, ya toplanamadığı için kapatıldı. Yani 24 diye çoğaltmanın bir anlamı yok. Ha, siz diyorsanız ki, laiklik karşıtı olarak siyasi parti sıfatıyla her türlü faaliyette bulunabilirim; yani anayasa beni ilgilendirmez veyahut bölücü her türlü olayın içinde olurum. Hayır olamazsınız. Benim düşüncelerimde hiçbir değişiklik yok.

KANADOÐLU: Niçin karışıyor. Şimdi Fazilet Partisi'nin kapatılması talebinin içinde, Refah Partisi'nin devamı olduğu için kapatılması talebi de vardı. Şimdi anayasada hüküm var. O hüküm zaten bu yapılmak istenen karşısında, dedim ya 330'u bulamadı, orada da var; kaldırıyorlardı onu, ama şu anda var. (Gidip Anayasa kitapçığını alıyor) Bakın, kapatılan bir parti, başka bir ad altında kurulamaz. Anayasa hükmü. Buna dayanarak ben kapatılmasını istedim Fazilet Partisi'nin. Burada herhangi bir ceza yaptırımı yok dedi Anayasa Mahkemesi. 7'ye 4 oyla bu talebimi reddetti. Kapatılamaz deniyor ya; yaptırımsızdır dendi. Dedim ki herhalde anayasa edebi felsefi bir metin değil. Kurulamaz diyor. Peki kurulursa ne olur, bir tek cevabı var onun, kurulursa kapatılır. Ayrıca bir yaptırım olmasına gerek yok. Anayasa Mahkemesi'ne bunu kabul ettiremedim. O tarihten itibaren kapatılan her parti, sanki hiçbir şey olmamış gibi bütün örgütleriyle, kişileriyle yasaklanmış kişiler dışında, aynı partinin devamı olduğunu göstere göstere ve bağıra bağıra kuruldu. Bunun günahı benim değil. O talebimi reddeden ve bu talebi yaptırımsız bırakan Anayasa Mahkemesi'nin görüşüdür.

KANADOÐLU: Anayasanın olduğu gibi uygulanması. Yani böyle kapatılan bir partinin, bir başka ad altında kurulamamasının sağlanması, önler bunu.

KANADOÐLU: Bakıyoruz ama Avrupa'da veyahut başka bir yerde demokrasinin temeli laikliktir. Oralarda laiklik karşıtı ne bir siyasi parti, ne de bir faaliyet düşünebilirsiniz. Böyle bir sıkıntı yok zaten. Zaten Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de bu kapatma kararları için yapılan başvuruları hep, 'Türkiye başkadır' diye reddetti zaten. Böyle bir sıkıntıları yok onların yani.

KANADOÐLU: Şimdi oraya geliyoruz; bu, bugünün işi değil. Yani Atatürk'ü, Türk devrimini düşünelim. Bu Türk devrimi, doğrudan doğruya kuldan, birey ve ümmetten millet çıkardı. Bunun karşıtları vardı zaten. Çünkü her etki, beraberinde tepkiyi getirir. O tepkiler taşınarak bugüne geldi. Olay bu.

SOYOÐUL: Dönelim anayasa referanduma. Bazı maddelerini ele alırsak… Örneğin, değişen Anayasa ile 'Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz' denildi ve 'Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz.' cümlesi ile Anayasanın 10. maddesi yeniden düzenlenmiş oldu… Sizce bu düzenleme olumlu bir düzenleme mi?

KANADOÐLU: Hayır, sorunu çözen bir olay değil. Açıp bakarsak, bugünkü 10. maddeye. Ne var orada? Zaten eşitliğin temeli var orada. Kanun önünde eşitlik, herkes dil, din, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir diyor. Bunu koyduk da ne oldu şimdi?

KANADOÐLU: Ben de soruyorum işte ne oldu? Ne kazandı Türk vatandaşı?

KANADOÐLU: Sos deyin, cila deyin. Tabii zaten öyle. Yani onun için ayrıca bir hüküm koymaya gerek olmadan öyle zaten. Bazıları daha fazla eşittir demekse, zaten eşit herkes yani. Ha zararlı mı? Hayır. Bir etkisi var mı değişikliğin?

KANADOÐLU: Hayır yok. Hiçbir şey yok.

KANADOÐLU: Hayır hayır, bunlara hiç girmeyelim. Vatandaşa bunları anlatamazsınız. Ama şunları anlatırsınız. Eğer siz Türkiye'de her yurttaşın kendisinin dinlendiğini ve bir korku içerisinde o telefon konuşmalarını bile yapmaktan kaçındığı bir ülkede, bunu sağladım diyen bir siyasi iktidarın… (düşünüyor) Kelime bulmak zor ama… herhalde Türkiye ile alay etmek demektir. Sen evvela siyasi iktidar olarak bana şu güvenceyi vermek zorundasın. Ben rahat rahat hiç dinlenmediğimi, rahat bir şekilde başkalarıyla konuştuğumu, düşüncelerimi paylaştığımı eğer hissedebiliyorsam, sorun yok. Ama şimdi sorun var. Sen bu anayasa değişikliği ile beni korkudan azade hale getiremiyorsun. Ben yine korkuyorum yurttaş olarak. O korku imparatorluğunu kurup, ondan sonra da anayasa değişikliği ile bunu sağladım demek, yurttaşla alay etmek demektir.

KANADOÐLU: Bugüne kadar Türkiye'de çocuklara cinsel istismarda bulunmak serbestti sanki… Sos dediğim bu işte. Sanki Türkiye'de cinsel istismar serbestmiş gibi, ailenin korunması diye bir şey yokmuş gibi... Bunların hepsi, Türk Ceza Kanunu'nda suç. Suç bunlar. Şimdi bunları koyunca biz bunu sağlıyoruz diyorsanız, yine milletle alay etmiş oluyorsunuz. Onu söylüyorum.

KANADOÐLU: Şimdi anayasaya bunu koymak yine fazla bir şey sağlamaz, niye sağlamaz? Devam edelim ona, ne sağlayacak? Toplu iş sözleşmelerine geleceğiz. Uzlaşma olmaz ise komisyona gidecek. Komisyonu tayin edecek yine hükümet. Ne değişti? Uzlaşma komisyonunu zaten yürütme seçiyor. Yürütmenin dediği artık bir yasa ağırlığında oluyor. Sanki toplu iş sözleşmesi yapma yetkisi veriyoruz görüntüsü altında, aslında hiçbir şey vermemenin açık seçik örneğidir o.

KANADOÐLU: Elbette, olmayacak. Onu söylüyoruz işte. Olmayacak. Ne yapılıyor, kim egemen kılınıyor? Yürütmeye bağlı, komisyonlar yapacak bunu. O kurul zaten senin getirdiğin adamlar, üst bürokratlar. Onlar yapacak. Yargıya gidemeyeceksin. Yargıya gidemeyince, yürütmenin dediği olacak. Yani bu, bir şey verdiği intibası vererek, oy toplamak için konmuş, ama hiçbir sonuç vermeyecek bir madde o.

KANADOÐLU: Evet aynen öyle. O hale gelecek. Her türlü kapatmaya neden olacak kişiler, hiçbir şey olmamış gibi devam edecek… Ha, bu iyi bir şey mi? Tartışılır. Yani özgürlük… Ama… Demokrasinin bir kurallar rejimi olduğunu hazmedemiyoruz bir kere. Bir kurallar rejimi ki, o demokratik kurallar olacaktır ama devleti ortadan kaldırmak için çalışan partiler de istedikleri gibi çalışsınlar olmamalıdır. Bunu söylüyorum.

KANADOÐLU: Tabii yani açık. Şimdiye kadar Yüksek Askeri Şuranın vermiş olduğu kararlar sadece Hakimler Savcılar Yüksek Kurulu'nun kararları ve cumhurbaşkanlığının kararları denetime tabi değildi. Şimdi bu iyi. İyi derken, elbette bunların içerisinde hepimizin kabul edebileceği, iyi gördüğü değişiklikler vardır. Bu da onlardan biridir. Çünkü yargı denetiminin olmadığı sahaların ne kadar az olduğunu görürsek, daha demokratik bir ülke oluruz. Yani elbette ki buna karar verecek olan yargı olsun. Bunda benim de en ufak bir tereddüdüm yok.

Tamam doğru ama bu değil. Bana şu imkanı tanısan, ben de buna evet derim. Eksik zaten de; buna da evet derim. Ama bana her şeyden önce şu imkanı sağlaması lazım. Anayasanın 175. maddesini yanlış yorumluyorlar. Çünkü Anayasanın 175. maddesi 'halk oylamasına giderken hangi maddelerin birlikte, hangilerinin ayrı ayrı götürüleceğine TBMM karar verir' hükmünü taşıyor. Ama 175 keyfine göre, istediğin gibi bunları birlikte ya da keyfin isterse bunları ayır anlamında değil… Şunu söylemek istiyor anayasanın 175. maddesi. 'Sen doğrudan doğruya halkoylamasına götürürken, birbiriyle ilgili olanları bir araya getir, öbürlerini ayrıca bir araya getir ve halka böyle bir seçenek sun' anlamınadır o. Ama Anayasa Mahkemesi, bunu böyle anlamadı. Yani istediğini yapar dedi. Halbuki o değil o. 175. madde çok açık net. Yol gösteriyor.

KANADOÐLU: Yoo, soru işareti vardı, olmaz mı? Ama aldıkları kararı da eleştiririz. (kırmızı kitabı açıyor yine) Bakın, Türkiye Büyük Millet Meclisi, anayasa değişikliğine ilişkin kanunların kabulü sırasında, bu kanunun halk oylamasına sunulması halinde anayasanın değiştirilen hükümlerinden hangilerinin birlikte, hangilerinin ayrı ayrı oylanacağını da karara bağlar. E şimdi bu zaten şunu söylüyor. Birbiriyle ilgisi varsa, onları ayrı bir yere koy, diğerini ayrı bir yere koy. Söylediği bu. Hatta işine geldikleri zaman böyle, üzerine eğildikleri, anımsadıkları, mesela Venedik komisyonunun 2006'da alınmış kararı var. 'Kesinlikle halk oylamasına birbiriyle ilgisi olmayan maddeleri bir arada sunmayın' diyor. Çok açık. Bu 175. madde, TBMM'nin istedikleri gibi istedikleri maddeleri hep birlikte sunma yetkisine sahiptir anlamanı gelmez. Tam tersine birbiriyle ilgili olmayan maddeleri sunma anlamına gelir. Ama Anayasa Mahkemesi böyle anladı.

Anayasa mahkemesinin kararı dediniz ya… Yine anayasaya bakmak lazım. Anayasanın 153. maddesi. Çok net, açık. Anayasa Mahkemesi'nin kararları kesindir. İptal kararları gerekçesi yazılmadan açıklanamaz. Çok açık değil mi bu? Siz bırakın gerekçeyi yazmayı, kısa kararı yazmadan açıklamak, herhalde anayasaya gösterilen bir saygısızlık bu. Ama devamı var. Anayasa Mahkemesi bir kanun veya kanun hükmündeki kararnamenin tamamını veya bir hükmünü iptal ederken, kanun koruyucu gibi bir hareketle yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez. Şimdi yaptığı tam bu. Çünkü TBMM'nin kabul ettiği bir anayasa. Siz bunu iptal edersiniz veyahut reddedersiniz. Ama iptal ederken bir cümleyi iptal edip meclisin kabul ettiği o metinden farklı bir metini uygulamaya koyamazsınız. Şimdi koyuyorsunuz. İşte onun için diyorum ki, Yüksek Seçim Kurulu, yepyeni bir metni halk oylamasına sunuyor. Onun için bu 120 gün, bu değişik haliyle ilan edilmeden acaba halk oylamasına gidilebilir mi sorusunun cevabını vermek zorunda. Çünkü resmi gazetede yayınlanan TBMM'nin kabul ettiği metinle, anayasa mahkemesinin bir tırnak içinde iptal ettiği ve ortaya yeni bir uygulamayı çıkarttığı anda, yepyeni bir metin gidiyor şimdi halkın önüne. Onun için bunun zamanı acaba bu 120 gün, meclisin kabul ettiği metin itibarıyla mı 120 gün hesaplanacaktır; yoksa, yeni bir metin çıktığına göre şimdi mi 120 gün hesap edilmelidir? Çünkü bu ilan edilmedi. Millet ne biliyor bunu şimdi?

KANADOÐLU: E bilmiyorsunuz tabii. Yani halk oylaması için giderken ilan edilen anayasa değişikliği, şimdi bambaşka bir metin olarak sizin karşınızda.

KANADOÐLU: E işte ben de onu soruyorum. Yani Yüksek Seçim Kurulu'nun bunu karşılaması lazım. Bunu ben ilk defa söylemiyorum, bu söyleniyor zaten. Nuri Alan da söyledi bunu. Doğru söylüyor. Bu bir soru işareti olarak duruyor. Ama Yüksek Seçim Kurulu buna gider mi gitmez mi, o ayrı bir şey. Asıl bu 175'e göre dedim ya, bir bütün olarak gidişi, asıl onun ne anayasanın sözüne, ne ruhuna, ne bunun için Venedik komisyonundan başlayın hiçbir demokraside böyle bir halk oylaması yoktur. Anayasa mahkemesi, buna da yol açtı. Maalesef. Maalesef…

Biz bize benzeriz derdik ya bir zamanlar; şimdi Anayasamız da bize benziyor… Her şeyimiz bize benziyor…

KANADOÐLU: Öyle bir kurula ben Yargıtay üyeliğine 1984'te seçildim. Yani Bakırköy Ağır Ceza Mahkemesi başkanıydım İstanbul'da. Oradan seçildim gittim. O tarihten itibaren ben zaten kabullenemedim öyle bir kurulu. Ve başarılı olması mümkün olmayan bir kuruldu kuruluş biçimiyle… Düşünebilir misiniz ki ilk başlangıçta kurulduğunda, Adalet Bakanlığı'nın 3 yetkilisi, Adalet Bakanı, müsteşar ve dış işleri genel müdürü kurul üyesiydi. Sonradan çıkartıldı o özlük işleri müdürü de, o dört kişi çıktı 5 kişiye. Ama her şey Adalet Bakanlığı'na bağlıydı! Yani senin başarılı olma şansın yok. Zannediliyor ki, bunlar 5 kişi, bunlar da 2 kişi. Değil. Çünkü kurul, müsteşar gelmediği zaman toparlanamıyor, karar alamıyor. Bakın bugün yine aynı sıkıntı. Zaten Anayasanın şu andaki 159. maddesi mutlaka değiştirilmeliydi, bunda hiç tereddüdüm yok. Çünkü o varken, bağımsız bir yargıdan bahsetmek mümkün değildi. Şimdi daha da ondan bahsetmek mümkün olmayacak.

KANADOÐLU: AKP'nin oylanmasıdır. Çünkü bakın ben orada (Ege-Koop'un 'Anayasa Değişikliği' konusunda bilgilendirmek amacıyla 27 Mayıs'ta düzenlediği paneli kastediyor) şunu söylemişim. 'Bu öylesine bir oy kullanma olayı haline gelecektir ki, eğer halk oylamasına gidilirse, anayasa mahkemesi iptal davasını reddeder ve halkın önüne sandık giderse, o takdirde halkımız oyunu şu şekilde kullanacaktır: 'Eğer işsizliğe evet diyorsan, bu anayasaya evet de. Eğer sen yoksulluğa evet diyorsan, bu anayasa da evet de. Yolsuzlukların devamına evet diyorsan, bu anayasaya evet de. İş bu hale dökülecektir, halkımız oyunu bu şekilde kullanacaktır.' 27 Mayıs'ta söylemişim bunları.

KANADOÐLU: E konuşamıyorsun ki. Tartışıldı mı bu olay? Yok. Dayatma getirmişsin. Sonuçta dönüşeceği noktayı söyledik. Dikkat ettiyseniz 27 Mayıs'ta yapmışım bu konuşmayı. O gün söylediklerimin hepsi çıkmış işte. Bu hale geleceğini ben zaten kaç ay söylemişim.

KANADOÐLU: Evet, bir sağdan bir soldan diye başladı…

SOYOÐUL: Buna rağmen, bazı sosyalistlerin, kendini solda tariflendiren kimi isimlerin, aydınların, referandumda evet diyeceğini açıklamasını, nasıl karşılıyorsunuz?

KANADOÐLU: Aymazlık olarak karşılıyorum. Aymazlık diyorum, bir. İki, çıkarın ülke sevgisinin önüne geçtiğini düşünüyorum. Aymazlık ve çıkar. Başka türlü izahı yok yani.

Yargı yönüyle 12 Eylül'den daha beterini elde etmeye çalışan bir siyasi iktidara evet demek, en hafif tabiriyle aymazlık. Çok daha başka şeyler de söylenebilir kuşkusuz…

KANADOÐLU: Şunu söylemek istiyorum. Nereye gittiğimizi görüyorum. Yani kişi diktasına hızla gittiğimizi görüyorum. Şimdi bütün milletvekillerini seçen genel başkan. Aynı zamanda başbakan. Yasama, yürütme onda. Böyle bir yargıyla beraber, biz mutlaka teokratik bir diktaya doğru hızla gidiyoruz. Bunun önleminin ilk adımı budur, yani buna 'hayır' demektir. Ha, burada evet çıkarsa, olay bitmez. Seçim var. Benim buna bir katkım olabilirse, binde bir, milyonda bir ama sırf o katkıyı vermekten kaçınmam anlamında siyasete girebilirim dedim. Yoksa burada kalmayı hep tercih etmişimdir. Siyaset diye bir şey düşünmedim. Bilinir; gerektiğinde en ağır eleştiriyi CHP'ye ben yaptım. Onun için o konuda rahat rahat konuşabilirim.

KANADOÐLU: Şu yönüyle kutluyorum. Neden kutluyorum, çünkü bir rüzgar estirdi. O rüzgarı, kalıcı bir yüksek sesli duruma götürmesini dilerim. Çünkü başka umut yok. Çünkü bu yine siyasi bakımdan halledilecek bir sorundur. Bunun için Kılıçdaroğlu'nun başarılı olmasını gönülden dilerim. Ve görüyorum ki gayet iyi gidiyor.

Aslında bu bir kadro işidir. Tek kişi egemenliklerinin iyi sonuç vermediği hep görüldü. Türkiye için bu, büyük tehlikedir. Çünkü genlerimizde var bu sanki. Hep lider arıyoruz, kadro değil. Ama Ecevit'i iktidara getiren kadrodur. O kadro bazen eleştirildi, mülkiye cuntası dendi, ama kadro önemlidir. Kuvvetli bir kadro kurmak lazım. Şimdi kurulmadı mı? Şimdi zaman da yok. O kadro kurulursa, kurulları, komisyonları olur, onlar belirli çalışmaları ortaya koyarlar, halka iletme imkanı bulunur. Yapılacaktır diye düşünüyorum.

KANADOÐLU: Kesinlikle.

KANADOÐLU: Bu eleştirilerin hepsi geçerlidir. Ama bu sadece CHP'nin hastalığı değil; bu, Türkiye'deki bütün siyasi partilerin hastalığı.

KANADOÐLU: Siyasi Partiler Yasası değişsin de, yine bu konuda da her şeyden evvel düşünceleri değiştirmek lazım. Düşünceler değişmedikten sonra siz istediğiniz şeyi getirin. Bakın 82 Anayasası, onun getirdiği siyasi partiler yasası, çok enteresan maddeler taşır. Mesela, bir genel başkanın 4 defadan fazla seçilemeyeceği hükmü vardı. Ne oldu? Tek parti iktidarı kurulduğunda, ilk değişen madde bu oldu. Kaldırdılar bunu hemen.

KANADOÐLU: Efendim, zaten istifa etmesini bilen, çekilmesinin zamanını iyi tayin edebilen genel başkanlar için gerekmez bu. Başarılıysa, başarılı olduğu sürece gider. Sen çok başarılısın ama hadi artık sen git diyecek bir güç yok zaten. Ama başarısız olanın hemen gitmesi lazım, bunun bir gelenek, bir adet olması lazım.

Şimdi siyasi partiler yasasının 93. maddesi var mesela. Çok net ve demokratik bir madde bu. Nedir o? Parti üyeleri seçimlerde eşittir, yani her aday mutlaka seçime girip seçimde oyla seçilir. Fakat buna tüzükleri ile müdahale etti siyasi partiler ve genel başkanlarına belirli bir kontenjan tanımaya başladılar. Bu mesela AKP'de vardı, düzeltin dedim, düzeltti; ama diğer partilerde de var dedi. Arattık, diğer 8 partide de bu var. CHP de vardı bunun içinde. Bunun için tüzüğünü düzelt dedik, yanaşmadılar. Anayasa Mahkemesi'ne başvurdum. Bir parti genel başkanına böyle bir kontenjan tanınamaz, 93. madde çok net çünkü. Eşit çünkü. Anayasa Mahkemesi yüzde 25'ten bir şey olmaz dedi. O yüzde 25, yüzde 50 oldu, şimdi yüzde 100. Yüzde yüzünü şimdi genel başkan seçiyor zaten.

KANADOÐLU: Şimdi o gözle hiç bakmadım, yapabileceğim bir şey değil çünkü. Bunun için kafa yormaya gerek yok.

KANADOÐLU: Hangi yüce divanda?

KANADOÐLU: Hangi yüce divanda, diyorum işte. Kendilerine bağımlı yarattıkları bir yüce divanda! Yani ceza hukuku uzmanı olmayan kişilerin hakimlik yaptıkları bir mahkemede yargılanma; aslında herhalde adil bir mahkemede yargılanma demek değildir. Bu karar nasıl alınacak belli değil. Yani kim sevk edecek onu Yüce Divan'a? Yüce divanda kimlerin yargılanacağı yazılı. Peki, onların ancak bir meclis soruşturmasıyla oraya gideceği de kaçınılmaz bir sonuç. Peki, bunları kim sevk edecek? Böyle bir şey olur mu? Yani yapılan işin gayrı samimi oluşunun bir tipik örneğidir bu. Nasıl gidecek? Meclis soruşturması açamazsınız bunlar hakkında. Nasıl sevk edilecek? Yani onun için bu generaller… Mesela 145. maddenin değiştirilmek istenmesi. Bundan sonra bütün askeri şahıslar, sırf askeri suçlardan dolayı askeri mahkemelerde yargılansın ilkesi. Hatta daha da ileri gidelim. Askeri yargı kaldırılsın, yargı birliği sağlansın. Ona da evet. Ama nerede? Bağımsız bir yargıda. Yani yargı bağımsız değilse, ne yaparsanız yapın zaten, açıkta kalır. Şimdi yapılmak istenen, sözde. Sözde ama nasıl oluyor da anayasanın 145. maddesi yürürlükte şu an? Şimdi askeri mahalde işlenen suçlar. Kim görevli? Askeriye. E peki, muvazzaf pek çok kişi hakkında soruşturma yapıyorsunuz. Anayasanın 145. maddesini niye değiştirmeye kalkışıyorsunuz? Sağlamak istediğiniz şu andaki fiili durumun anayasal bir dayanak bulması, amacı. Böyle anayasa değişikliği olmaz. Niçin olmaz. Bunun için olmaz işte!

KANADOÐLU: Kurumlar zaten bir bütün olarak ya çürürler veyahut ayakta kalırlar. Bir kısmı çürüyüp bir kısmı ayaktadır derseniz, yanlış bir değerlendirme olur. Zaten bu yozlaşma 82 Anayasası'nın ve onun uygulayıcılarının Türkiye'ye armağanıdır. Anayasa evet değişmelidir ama böyle değil. Bu bir dayatma. 82'de, yüzde 91 küsura karşılık, yüzde 8 hayır diyenlerden biriyim. Sanırım Bilge de (eşi) öyle kullandı. Ama şunu ifade etmek lazım… Bir an önce şu iş bitsin deyip evet diyenlerin düşüncelerini de yabana atmamak lazım. Çünkü o da tam bir dayatmaydı. Bu da şimdi tam bir dayatma. 12 Eylül anayasasını değiştiriyoruz, 12 Eylül'ü siliyoruz diyenler, gerçekte 2010'da yepyeni bir dayatma, yepyeni bir sıkıntıya yol açıyorlar. Maalesef… Yine de ülkemize 'hayır'lı olmasını dilerim!