Metehan UD / EGEDESONSÖZ - Çevre, Şehircilik ve iklim Değişikliği Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan, “Karaburun-Ildır Körfezi Özel Çevre Koruma Bölgesi”ne ilişkin 1/25000 ölçekli Nazım İmar Planı” geçtiğimiz haftalarda ikinci kez yayımlanmıştı.
Askıya çıkan 1/25000 ölçekli Nazım İmar Planı'na göre bölgedeki, konut, ticaret, turizm, çalışma alanları, sosyal altyapı alanları ve yeşil alanlar yeniden belirlenmişi.
Askıda planlara ise Karaburun Sivil İnisiyatif ve Karaburun Yerel Fok Komitesi'nden itiraz geldi. İris Gölü'nün koruma alanları ile ilgili yapılan itirazda İris Gölü'nün Karaburun – Ildırı Körfezi Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları içerisinde kalmasına rağmen bu koruma kararının göl çevresinde yapılaşma veya enerji yatırımlarına engel olmadığı ifade edildi. Planların, yeniden gözden geçirilmesi istendi.
'TAMPON BÖLGE BELİRLENMELİ'
Karaburun Sivil İnisiyatif ve Karaburun Yerel Fok Komitesi tarafından yapılan ortak açıklamada şu ifadeler yer aldı:
“...İris’e geçtiğimiz hafta yaptığımız gözlemde; Suyun azaldığını, sazlıkların kuruduğunu, gölü kurutmak amacıyla eskiden açılmış olan kanallar boyunca suyun biriktiğini, kaçak su kullanımı ve yoğun otlatma baskısının devam ettiğini ve her şeye karşın İris’i terk etmeyen kuşlarını gördük. Yeniden yeşil sazlıklarına ve bol suya kavuşacağı günlerine dönmesi umudu, özlemiyle ayrıldık İris’ten..
İris’in Sulak Alan Tescili ile ilgili süreç yavaş ilerlese de ilgili birimlerle iletişimlerimiz sürüyor. Ülkemiz 1994 yılında taraf olduğu Ramsar Sözleşmesi kapsamında sahip olduğu sulak alanları korumayı ve akılcı kullanmayı taahhüt etmiştir. İris Gölü’nün bu kapsamda değerlendirilerek Sulak Alan Tescili’nin ivedilikle yapılması gerekmektedir. İris Gölü, sulak alan koruma alanı statüsünde olmadığı için, koruma bölgesine ilişkin tampon bölgeler belirlenememektedir. Göl çevresi mevcutta birinci derece sit alanı statüsündedir. İris Gölü ve çevresinin “Kesin Korunacak Hassas Alan” ilan edilmesi ve uzman görüşüyle belirlenecek tampon bölgenin “Nitelikli Doğal Koruma Alanı” statüsüne getirilmesi ayrıca plan notlarında da göl ve çevresi özelinde kararların belirtilmesi önemlidir.
JANDARMA KONTROL NOKTASI KURULMALI
Sulak Alan Tescili öncesinde, kaçak avcılığın önüne geçilmesi, kepçe, traktör vb. araçların girişinin önlenmesi, yoğun otlatmanın engellenmesi ve yangın çıkaranlara karşı caydırıcı olması amacıyla Jandarma Kontrol Noktasının tekrar İris Mevkiinde kurulması için taleplerimizi ilgili birimlere ilettik.
PLAN, YAPILAŞMALARA ENGEL DEĞİL
İris gölü, Karaburun – Ildırı Körfezi Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları içerisinde kalmasına rağmen bu koruma kararı, göl çevresinde yapılaşma veya enerji yatırımlarına engel değil ne yazık ki..
Karaburun 1/25000 Nazım İmar Planı Plan Notlarında; İris Gölünün yakın çevresindeki faaliyetlerin sınırlandırılmasının gerekliliği ifade edilmiş olsa da kurulu olan Güneş Enerji Santralinin Kuzey kısmındaki alan ‘Hassas Alan B’ olarak işaretlenmiş. Bu alanda yenilenebilir enerji faaliyetleri yürütmek plana göre mümkün. Bu bağlamda, yeni planın eskisinden çok da farklı olmadığını söyleyebiliriz.
PLAN TEKRAR DEĞERLENDİRİLMELİ
İzmir İli Karaburun-Çeşme-Urla İlçeleri Karaburun-Ildır Körfezi Özel Çevre Koruma Bölgesi, 1/25 000 ölçekli Nazım İmar Planı, Planın Araştırma ve Açıklama Raporu, Plan Paftaları ve Plan Hükümlerini inceleyerek değerlendirme raporumuzu ilgili birimlere ilettik ve tekrar değerlendirilmesini istedik.
Umarız, Yönetim Planı hazırlanmamış Karaburun Yarımadası’nda alel acele yapılmaya çalışılan 1/25000’lik planlar tekrar gözden geçirilerek özellikle İris Gölü ile ilgili yapmış olduğumuz değerlendirmeler dikkate alınır...”
GEÇMİŞTE NE OLMUŞTU?
İris gölü Yarımada’nın tek doğal gölüdür. İris gölü, iki önemli kuş hassasiyet bölgesinin arasında konumlanması , Ildırı- Karaburun Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları ve birinci derece doğal sit alanı içerinde kalması ve göl çevresinde “Nesli Tehlikede Olan Yabani Bitki ve Hayvan Türlerinin Ticaretinin Düzenlenmesine Dair Sözleşme” (CİTES) ve “Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamının Korunması Sözleşmesi” (Bern) gibi uluslararası anlaşmalarla korunan türlerin yaşaması sebebiyle önemli bir sulak alandır.
Aralık 2019’da, Karaburun Yarımadası’nın Ildır Körfezi Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları içinde, Küçükbahçe Mahallesini Ildır’a bağlayan karayolu üzerinde ve Yarımadanın tek sulak alanı olan İris Gölü’ne kepçe ile girildiği gölün suyunu boşaltıp, içindeki sazlıkların toplanarak organik gübre yapılacağının ihbarının gelmesi üzerine konu ilgili kurumlarla paylaşılmıştı. Bunun üzerine konu ile ilgili içinde Karaburun Sivil İnisiyatif ve Karaburun Yerel Fok Komitesi’nin de yer aldığı İris Komisyonu oluşturulmuş ve soruşturma başlatılmıştı.
Yarımadanın tek sulak alanı olan İris Gölü’nün 70’li yılların sonunda ilgili kurumların göz yummasıyla göl kenarına açılan kanallarla suyunun boşaltıldığı ve kurutulduğu, ardından da bölgede kadastral parselasyon yapılarak özel mülkiyete geçişin sağlandığı bir süreç yaşandığı biliniyor. Gölün ekolojik, biyolojik ve hidrolojik karakterini olumsuz yönde etkileyen (su azlığı, biyolojik çeşitlilik kaybı) bu süreç şimdilerde İris Gölü’nün tekrar su tutmaya başlamasıyla geçmişteki potansiyeline ulaşmasa da pek çok yaban hayatı popülasyonunu barındırır hale geldi.
Geçmişte, tarım faaliyetleri amacıyla gölden su çekilmesi, yoğun otlatma ve kaçak avcılık yapılması gibi göl ekosistemini tehlikeye sokacak durumlar meydana gelmişti. Bu tehdit günümüzde de devam ediyor. Göl ve çevresindeki parseller çoğunlukla özel mülktür. Ayrıca, göl çevresi güneş enerjisi üretimi amaçlı yatırımların baskısı altında. Bölgede, mevcutta kurulu olan GES projesi’ne ilave 2 GES projesi’nin ÇED süreci devam ediyor. Bu projeler, ısıl yoğuşmaya ( ciddi ısı artışına) neden olacağı gibi, kitlesel kuş ölümleri, orman yangını ve İris Gölü’nün kuruyarak çölleşmesi sonucunu doğuracaktır. Günümüzde bu süreç yaşanıyor.
Bir diğer tehdit ise, İris gölüne yakın Karareis körfezi kıyılarında, ikinci ve üçüncü derece doğal sit alanı olan alanlarda 1/100.000 İzmir Manisa Çevre Düzeni Planı ve 1/25.000 İzmir Batı Nazım Planı’nda turizm, ticaret ve ikincil konut alanı önerileri getirilmesidir.
Karaburun Yarımadası ve İris gölü, Karaburun – Ildırı Körfezi Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları içerisinde kalmasına rağmen bu koruma kararı, göl çevresinde yapılaşma veya enerji yatırımlarına engel değil. Karaburun Yarımadası önemli bir kuş göç ve yaşam alanı. Rüzgar enerji santrallerinin ve güneş enerji santrallerinin kuş ölümlerine sebebiyet verdiği ve çevresindeki habitatı olumsuz etkilediği biliniyor. Bilimsel araştırmalar; GES projelerinin kuruldukları alanda termal ısı değişiklikleri, mikro klima değişiklikleri, habitat bölünmesi gibi etkileri göstermektedir. Yatırımlar ile ilgili verilen her bölgesel karar bugün İris Gölü’nün ekosistemi ve biyoçeşitliliği üzerinde etkili olmaktadır.
