Türkiye’de dünyanın başka yerlerinde solun biraraya gelemeyişini, mitoz bölünmelerinin sadece sağcılara yararı olduğunu defalarca görmüş bir gazeteci olarak dün akşam saatlerinde Fransa’dan gelen ilk haberler karşısında şaşkınlık içindeydim. Bu sonuçlarla hiçbir parti kendi başına mutlak çoğunluğu sağlayamayacak ancak, Fransa da faşizme geçit vermeyecek. Güvenilir, soğukkanlı ve dikkatli Fransız Gazetesi Le Monde üzerinden izledim seçimlerin ikinci turunu.

Ve Fransa geçtiğimiz hafta ülkenin tarihinde aşırı sağın ilk seçim zaferinin kıyısına gelmişken bir hafta içinde solun çarpıcı zaferine tanık oldu. Bu “solun aklını başına aldığı” ve “örnek olacağı” anlamına gelir mi? Umarım.

Bugüne ve sonrasına bakalım. Öncelikle “faşizme geçit yok” denilmesi önemlidir.

Geçen hafta Fransa seçimlerinin ilk turunda aşırı sağ, benzeri görülmemiş 12 milyon oyla zirveye çıktıktan sonra yüksekten uçuyordu. Dün gece bu tarihi zaferi tekrarlamayı umuyorlardı, ancak çıkış anketleri beklenmedik bir sol kanat dalgasının Ulusal Cephe (RN) ve müttefiklerini beklenen başarıdan engellediğini gösterdiği için planları suya düştü.

Eski iktidar partisi Sosyalist Parti (PS), Boyun Eğmeyen Fransa, Yeşiller ve Komünistleri içeren Yeni Halk Cephesi ittifakı, 577 sandalyeli parlamentoda 182 sandalye kazandı. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un merkez ittifakı da beklentilerin üzerinde bir performans sergileyerek 163 sandalye kazanırken, RN ve müttefikleri yalnızca 143 sandalye ile üçüncü oldu.

Le Monde’dan okuyorum: Sol kanat ittifakının liderleri sevinç içinde. Yeşil lider Marine Tondelier, “Bu gece sosyal adalet kazandı. Bu gece çevresel adalet kazandı. Bu gece halk kazandı. Ve bu sadece başlangıç!” dedi. İlk sandalye dağılımı öngörülerinin açıklanmasının hemen ardından coşkulu seçmenlerine hitap eden Jean-Luc Mélenchon ise, “Yurttaşlık ruhundaki bu muhteşem sıçrayışla, herkesin imkansız dediği bir sonucu başardık... İnsanlar, en kötüsünü önlemek için çaba gösterdi” dedi.

Aşırı sağ ise hayal kırıklıklarını gizleyemedi. Sonuçlar açıklandığında RN’nin seçim partisinde gözyaşları ve dehşet çığlıkları duyuldu. Aşırı sağ politikacı Marion Maréchal, bu ulusal meclisin Fransız halkının düşüncelerini temsil etmediğini söylerken, Marine Le Pen’in yardımcısı Jordan Bardella, RN’nin destekçilerine teşekkür etti ve “onursuzluk ittifakının” galip geldiğini iddia etti. Ne kadar tanıdık değil mi?

Front Populaire triomphe!  Mayıs 1936 manşetleri, Temmuz 2024’te tekrarlandı.

Anketçiler fena yanıldı!

Kamuoyu araştırma kurumları Fransa genelinde bu hafta Ulusal Birlik’in (RN) zaferinin önünü kesmek üzere  yüzlerce adayın seçimden en öndeki RN karşıtı aday lehine çekilmesinin ardından Ulusal Birlik’in mutlak çoğunluğu kazanma olasılığının zayıfladığını gösterse de, hiçbiri solun önde çıkmasının mümkün olabileceğini öngörmemişti. 

Sol kanat ittifakında kimler var?

Sol kanat ittifakı NFP, aşırı sağ çoğunluğu durdurma hedefiyle bir ay önce bir araya geldi. Aceleyle kurulan koalisyonun adı, 1936’da aşırı sağı durduran orijinal Halk Cephesi’nden ilham alıyor. Ancak, Fransız solunun çağdaş ittifakının karmaşık bir geçmişi var. Geçen yılın sonunda, aynı partilerden oluşan son ittifak, Yeni Ekolojik ve Sosyal Halk Birliği (Nupes), iç çatışmalar nedeniyle etkili bir şekilde çökmüştü.

Sol kanat partiler, aşırı sağın büyük kazançlar elde ettiği Haziran Avrupa seçimlerinde ayrı parti listeleriyle yarıştı ve anlaşılan o ki akıllarını başlarına devşirdiler. Macron’un Haziran başında ani bir erken seçim çağrısında bulunmasının ardından, partiler iktidarın kapılarından aşırı sağı engelleme ortak hedefiyle yeniden birleşti. Nupes, Jean-Luc Mélenchon’un Boyun Eğmeyen Fransa’sı tarafından domine ediliyordu ancak NPF’nin net bir lideri yok, farklı parti liderleri koalisyonu tartışmalarda ve kampanya sürecinde temsil ediyor.

Boyun Eğmeyen Fransa, 2016 yılında 72 yaşındaki sol kanat ateşli politikacı Mélenchon tarafından kuruldu. Önceki hükümetlerde bakanlık pozisyonlarında bulunmuş olan Mélenchon, vergilendirme ve Gazze savaşı konusundaki radikal görüşleri ve kışkırtıcı söylemleriyle diğer politikacılar ve bazı kamuoyunda öfke uyandırdı. İttifakın geri kalanını oluşturan Sosyalist, Komünist ve Yeşiller partileri, sıkı anti-kapitalistlerden sosyal demokratlara kadar uzanıyor.

Sadece Ulusal Cephe’ye karşı durmadılar. Grup, asgari aylık ücreti 1.600 €’ya yükseltmek, Macron’un tartışmalı emeklilik reformunu kaldırmak, elektrik, yakıt, gaz ve gıda fiyatlarını sınırlandırmak ve sığınmacılar için daha pürüzsüz bir yasal süreç oluşturmak gibi bir dizi popüler politika taahhüdünde bulundu. İttifak, Ukrayna ve Gazze savaşları ve Avrupa Birliği gibi konulardaki derin görüş ayrılıklarıyla mücadele etmek zorunda kalacak.

Bu durum aşırı sağın durumunu nasıl etkiliyor?

Marine Le Pen, 2027’de cumhurbaşkanlığına aday olmayı planlıyor ve moral bozucu sonuca rağmen, “gelgit yükseliyor. Bu sefer yeterince yüksek olmadı ama yükselmeye devam ediyor ve zaferimiz sadece ertelendi” dedi.

Bu sonuç, Fransa ve Avrupa genelinde merkezci ve sol kanat seçmenler ve politikacılar için bir rahatlama olacak. Ancak, bu seçim sonucunun bağlamını anlamak önemli.