Reçetesiz antibiyotiğe sıkı denetim

ANKARA - Antibiyotiğe direnç sorunu dünyada olduğu gibi Türkiye'de de giderek büyüyen bir tehlike olması nedeniyle Sağlık Bakanlığı’nın hazırladığı strateji eylem planı taslağında, reçetesiz antibiyotik satışına sıkı denetim getirilmesi ve Türkiye'deki antibiyotik direnç sıklığının belirlenmesi gibi önlemler yer alıyor.

 

Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanı Doç. Dr. Mustafa Ertek, ilk keşfedildiğinde birçok hastalığa çare olan, ancak zaman içinde bilinçsiz kullanım sonucu giderek etkisizleşen antibiyotiklerin yerinde kullanımı için Bakanlığın yürüttüğü çalışmalarla ilgili bilgi verdi.

 

Akılcı antibiyotik kullanımı için stratejik eylem planı taslağı hazırlandığını bildiren Ertek, bu taslak planda şunların öngörüldüğünü bildirdi:

 

''Antibiyotik kullanımında hekimlere yol gösterici rehberler hazırlanacak. Eczanelerden reçetesiz antibiyotik satışına sıkı denetim getirilecek. Denetimler İlaç Takip Sistemi üzerinden yapılacak. Bu sistem sayesinde reçetesiz antibiyotik satışı yaptığı belirlenen eczanelere yaptırım uygulanacak. Hastanelerde görevli antibiyotik kontrol ekipleri eğitilerek görev tanımları düzenlenecek. Sağlık kurumlarında ameliyat öncesi kullanılan antibiyotiklerle ilgili düzenlemeler getirilecek. Türkiye'de antibiyotik kullanımı ile ilgili gerçekler araştırılacak.

 

Bu çerçevede, ülkedeki antibiyotik kullanım sıklığı, bunun ne kadarının akılcı olduğu ve antibiyotik direnç sıklığı belirlenecek. Ulusal antimikrobiyal direnç surveyans sistemi ile hastaneler Türkiye İstatistik Kurumunun belirlediği 12 bölgeden eşit dağılım sağlayacak şekilde seçildi. Bu çalışmayla 79 hastanenin antimikrobiyal direnç oranları toplanacak ve ülkedeki durum bilimsel anlamda geçerli yöntemlerle incelenecek. Verilerin bu yıl içinde analiz ve rapor edilmesi planlanıyor. Gerekli yasal düzenlemelere gidilecek. Diş, eczacılık, veteriner ve ziraat fakültelerinde antibiyotikle ilgili eğitim gözden geçirilerek varsa eksikler giderilecek. Tıp doktorlarına hizmet içi, halka da bilinçli kullanım için eğitim verilecek. Antibiyotik kullanımın yaygın olduğu veterinerlik ve tarım uygulamaları ile ilgili bir proje yapılacak.''

 

İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ve Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Antibiyotik Direnci Çalışma Grubu Başkanı Prof. Dr. Neşe Saltoğlu, bilinçsiz antibiyotik kullanımının önlenmesine yönelik uyarılarda bulundu.

 

Antibiyotiklerin uygunsuz kullanımının antibiyotik direncine, istenmeyen etkilere ve sağlık bakımı harcamalarında artışa yol açtığını anlatan Saltoğlu, Dünya Sağlık Örgütüne göre antibiyotiklerin yaklaşık yarısının gereksiz yere kullanıldığına işaret etti. Türkiye'de en sık reçetelenen ilaçların yüzde 20-40'ının antibiyotikler olduğunu belirten Saltoğlu, şu bilgileri aktardı:

 

''Antibiyotiklerin yanlış kullanımı sonucunda çok ilaca direnç gelişimi dünyanın birçok ülkesinde gözlenen bir sorun. Direnç özellikle antibiyotik kullanımının yüksek olduğu gelişmekte olan ülkelerde daha sık görülüyor. Bakterilerde, antibiyotik kullanımı ile direnç gelişimi arasında yakın ilişki bulunuyor. Toplum ve hastane kaynaklı enfeksiyonlarda antibiyotik tüketimiyle direnç artırıyor.''

 

Antibiyotiklerin toplumda yaygın oranda kullanımı halinde dirençli bakterilerin baskın hale geçtiğini anlatan Saltoğlu, bu durumun son 20 yıldır solunum yolu enfeksiyonu etkenleri ve idrar yolu ile ilişkili enfeksiyonların etkenlerinde gözlendiğini ve tedavi başarısını etkilediğini bildirdi. Antibiyotiklere direncin özellikle yoğun bakım ünitelerinde yatan hastaların sağ kalımı üzerinde önemli bir belirleyici olduğuna işaret eden Saltoğlu, ''Günümüzde hastanelerde tüm antibiyotiklere dirençli mikroorganizmalar izole edilmekte ve hastalar bu nedenle yaşamlarını kaybedebilmektedir'' dedi.

 

Prof. Dr. Saltoğlu, bilinçli antibiyotik kullanımıyla ilgili şu önerileri dile getirdi:

• Antibiyotiklere direnç gelişimi izlenmeli ve mikrobiyolojik sonuçlar klinisyene zamanında bildirilmelidir. 

• Gereksiz antibiyotik kullanımını önlemek için tanı koyma ve tedavide kanıta dayalı stratejilerin hayata geçirilmesi önemlidir. 

• Uygun eğitimle klasik bilgi aktarmadan çok her hekimin uygun antibiyotik kullanımını davranış biçimi haline getirilmesi hedeflenmelidir. Antibiyotikler hakkında her şeyi içeren veri tabanları oluşturulmalıdır. Kanıta dayalı, maliyet-etkin, sorun çözmeye dayalı öğrenmeyi hedefleyen bir yaklaşım sergilenmelidir. 

• Hastanede olduğu gibi toplumda da özellikle birinci basamakta antibiyotiklerin kullanımını izleyen denetim mekanizması sağlık otoritesince kurulmalı, sürekli geri bildirimler alınmalıdır. 

• Uzmanlık eğitimi sırasında ve sonrasında da uygun antibiyotik kullanımı konusu sürekli canlı tutulmalıdır. 

• Eczacılar için akılcı antibiyotik kullanımı hakkında yaşam boyu eğitim devam etmeli, yenilikler-değişiklikler sürekli izlenmelidir. 

• Hastalarda antibiyotiklerin uygun kullanımı hakkında farkındalık oluşturulmalıdır. Antibiyotiklerin hangi durumlarda kullanılması gerektiği hakkında halka eğitim verilmeli işbirliği sağlanmalıdır.