Efsanevi lider Havel hayatını kaybetti

Çek televizyonunun duyurduğu haberde, bu sabah hayata gözlerini yuman 75 yaşındaki Vaclav Havel'in ölümünün birden çok hastalığa bağlı olduğu belirtildi.

 

Havel'in basın danışmanı Sabina Tancevova, yaptığı açıklamada, eski başkanın uykusunda öldüğünü söyledi. Havel'in sağlık sorunlarının, 1980 yılında hapisanede geçirdiği ve iyi tedavi edilmeyen zatürreye ve yakalandığı akciğer kanserine bağlı olduğu açıklandı.

 

1989'daki Komünizm karşıtı "Kadife Devrim"in lideri olarak tanınan Havel, 1989'dan 2003'e kadar önce Çekoslovakya'yı, ardından Çek Cumhuriyeti'ni yönetti. Havel, ülkesinde 1989'da gerçekleştirilen şiddet içermeyen devrim sonrasında, demokratik bir seçimle göreve gelen ilk Cumhurbaşkanıydı.

 

5 Ekim 1936'da Prag'da dünyaya gelen Vaclav Havel, ülkede işadamı olarak çalışan, hümanizm savunucusu bireylerden oluşan varlıklı bir ailede büyüdü. Ailece, komünistler tarafından "Almanlarla beraber çalışmak"la suçlandılar ve "düşman sınıf" ilan edildiler. Bu yüzden, genç Havel'in okula gitmesi, o dönemin hükümetince engellendi. Bunun üzerine, dört yıl boyunca bir kimya laboratuvarında yardımcı teknisyen olarak çalışan Havel, bir yandan da bir lisede akşam derslerine katılarak üniversite sınavına hazırlandı. Böylece, Prag Yüksek Teknik Okulu'nda ekonomi okumaya hak kazandı.

 

Ailesi sayesinde edindiği insan hakları savunuculuğu onu, 1950'lilerde komünizmin yıprattığı veya yok ettiği Çekoslovakya Cumhuriyeti'nin insani değerleri üzerine yazılar yazmaya yönlendirdi. Henüz 19 yaşındayken makaleler, haberler yayımlamaya başladı. 

 

Havel, askerlik görevini tamamladıktan sonra ABC tiyatrosuna stajyer olarak girdi. 1960'ta buradan, ilk piyesini sahnelediği 'Divadlo na zábradlí' tiyatrosuna geçti. Tiyatrosunda demokratik değerleri yücelten bir bakış açısı sergiledi. İlk oyunu, ülkede 'daha insancıl bir sosyalizmin' müjdelendiği 1968 'Prag Baharı'nın etkisiyle büyük ilgi gördü.  

 

Sovyet ordularının ülkesini işgal etmesiyle özgürleşme süreci bitse de umudunu kaybetmeyen Havel, Jan Patocka ve Martin Heidegger'in yazılarından ilham aldı. Yaşamına 'serbest yazar' ve 'partisiz siyasetçi' olarak devam eden Havel, uluslararası toplumda Çekoslovakya'nın entellektüel muhalefeti olarak tanındı.

Cumhurbaşkanı Gustav Husak'a 1975 yılında yolladığı, ülkenin içinde bulunduğu durumdan çok rahatsız olduğunu ifade ettiği açık mektup büyük ses getirdi.

1977'de, Çekoslovakya'da insan hakları savunma örgütü kurucularından olduğu için üç kez hapis cezasına çarptırılan Havel, 1977-1989 yılları arasında toplam beş yıl hapis yattı.

 

1978'te yazdığı "Güçsüzlerin gücü" isimli kitap, sadece kendi ülkesinde değil, diğer sosyalist ülkelerde de, sosyalizm karşıtlarının başucu kitabı oldu. Çalışmalarıyla iyice ünlenen Vaclav Havel, hapisten çıkar çıkmaz kendisini sivil muhalefetin (Sivil Forum) lideri olarak buldu. Demokratik bir rejim için, sosyalizme karşı birleşen muhalif grupların çığ gibi büyümesiyle, devrimin öncüsü olan Havel, Kasım 1989'daki "Kadife Devrim"in de baş kahramanı oldu.

 

Havel, 29 Aralık 1989'da devrimi gerçekleştiren Sivil Forum tarafından Çekoslovakya Devlet Başkanlığı'na getirildi. 1990'da yapılan serbest seçimlerde Cumhurbaşkanı oldu. 1992'nin Aralık ayında ülkenin Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olarak barışçıl ikiye bölünmesinde de büyük rol oynadı. Yeni Çek Cumhuriyeti'nin de ilk başkanı olarak seçildi. 1998'de yeniden Cumhurbaşkanı seçilen Havel, Şubat 2003'te eski siyasi rakiplerinden Vaclav Klaus tarafından yenilgiye uğratıldı ve Cumhurbaşkanlık dönemi sona erdi.

 

Son dönem Çek tarihinin en önemli entellektüelleri arasında bulunan Havel'in altı adet kitabı bulunuyor. Kasım 2005 ve Haziran 2008 tarihlerinde ABD'den Foreign Policy ve İngiltere'den Prospect dergilerinin internet üzerinden okuyucu anketleriyle oluşturduğu 'Dünyanın ilk 100 entellektüeli' listelerinde, 2005 yılında 4'üncü, 2008 yılında 26'ncı sırada yer aldı.