Doğalgazı kaça satın aldığımız artık sır değil!

ANKARA - Türkiye, gelişen ekonomisi ile “enerji açı” bir ülke konumunda. Son dönemde komşu coğrafyalardan ithal etmeye başladığı doğalgazla doyurmaya çalışıyor bu enerji açlığını. Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin davetiyle gittiğimiz Bakü’de enerji konusunu da Azeri yetkililerle ayrıntısı ile konuştum. Türkiye’de Azerbaycan ile enerji işbirliği konusunda sürekli sorulan üç soru var.

 

 

 Azeriler neden Türkiye’ye sattıkları doğalgazın fiyatını arttırdılar?

 

Azeriler, Türkiye yerine doğalgazlarını Rusya’ya mı satmaya karar verdiler?

Nabucco’nun geleceği ne olacak, Azeriler NABUCCO’ya nasıl bakıyor?

 

“EN UCUZ GAZ, AZERİ GAZI”
Önce ilk sorunun yanıtı, yani en çok merak edilen konu, Türkiye’nin ithal ettiği doğalgazı kaça aldığı. Son dönemde, Moskova’nın doğalgaz fiyatında indirime, Azerbaycan’ın ise arttırıma gittiği haberleri üzerine, yorumlar birbiri üzerine gelmeye başladı:

 

“Hep tek millet iki devlet dediğimiz Azeri kardeşlerimiz, neden Türkiye’ye ucuz vermiyor doğalgazı?” İşte tam olarak bu soruyu sordum Azerilere. Ve beklemediğim kadar net yanıtlar aldım.

 

O kadar ki, “ticari sır” denilerek açıklanmayan doğalgaz fiyatları bile ortaya çıktı üç günlük Bakü turu sonunda. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in “sağ kolu” olarak nitelendirilen dış politika danışmanı Novruz Mammadov açıkladı Azeri gazının Türkiye’ye maliyetini.

 

Mammadov’un verdiği bilgiye göre, Türkiye, şu anda doğalgazın bin metrekübünü 330 dolardan alıyor Azerbaycan’dan. Kısa bir süre öncesine kadar bu rakam bin m3 başına 120 dolardı. “Doğalgaz maliyeti, tüm dünyada fiyatı artmasına rağmen çok uzun süre zam yapmadık Türkiye’ye sattığımız doğalgazda” diye anlattı Mammadov ve ekledi; “Ancak daha fazla bu fiyattan veremezdik. Bize maliyeti bile çok daha daha fazla olmaya başlamıştı...”

 

Mammadov’a göre, Azerbaycan’ın 2012 itibarıyla verdiği bu fiyat bile, Rusya’nın “indirildi” diye açıklanan doğalgaz fiyatından çok düşük: “Azerbaycan hala Türkiye'ye doğalgazı en uygun fiyata satan ülkedir. Fiyat 330 dolar, Rusya Türkiye'ye 450 dolara doğalgaz satıyor” diyerek, Rus doğalgaz fiyatını da açıkladı.

 

Azerbaycan’ın bu yıl fiyat yükseltmesinin bir “zorunluluk” olduğunun altını çizen Mammadov, “Zaten fiyatı yükseltmemiz de Ankara tarafından anlayışla karşılandı” dedi. Bu artışın, iki ülke arasında “kriz” gibi gösterilmek istendiğine dikkat çeken Azeri yetkili, şöyle konuştu:

“Görüyoruz ki, 'Rusya Türkiye'ye verdiği doğalgazda indirim yaptı, Azerbaycan ise zam yaptı. Bu ne biçim kardeş' yorumları yapılıyor. Bu yanlıştır. Rusya Türkiye'ye sattığı doğalgazın fiyatını 500 dolardan 450 dolara düşürmüştür. Azerbaycan ise artık 330 dolardan satacaktır. Yine Türkiye’ye en ucuz doğalgazı Azerbaycan veriyor...”

 

Son cümlesi ise anlamlıydı:“Türkiye pahalı sat dese bile, biz yine Türkiye için en ucuz doğalgazı sağlayacağız...” Bu konuda son bir not; Türkiye Azerbaycan'dan yıllık ortalama 7 milyar, İran'dan 10-12 milyar, Rusya'dan ise 24 milyar metreküp doğalgaz alıyor...

 

 

İkinci soru, Azerbaycan ile Rusya arasında son dönemde imzalanan doğalgaz anlaşmaları konusunda. Gerek Türk, gerekse Batı kamuoyundaki endişe şu; Azerbaycan, doğalgazını Rusya üzerinden pazarlama yoluna mı giriyor? Azeri yetkililer bu soruya kesin bir “hayır” yanıtı veriyorlar.

 

Rusya Devlet Başkanı Medveyev’in daha geçen ay Azeri mevkidaşı Aliyev ile imzaladığı anlaşmayı hatırlatıyoruz. “Ama Rusya’ya satılan gaz miktarını arttırmayı taahhüt etti Azerbaycan” diyoruz. Yanıt yine net; “Şu anda Rusya’ya 500 milyon metreküp doğalgaz satıyoruz. Son anlaşma ile bunu 3 milyar metrekübe çıkardık”

 

Azeri yetkililerin anlattıklarına göre, Rusya’nın kendi topraklarında, daha güneyde yer alan Dağıstan gibi bölgelere kendi kaynaklarından doğalgaz aktaracak bir altyapısı yok. Bu nedenle, Azerbaycan’dan başlayıp Rusya topraklarına ulaşan boru hattı aracılığıyla bu bölgelere doğalgaz Azerbaycan’dan sağlanıyor. Azeri yetkililer, mevcut bu boru hattının kapasitesinin yıllık 5 milyar metreküp olduğunu vurguluyorlar ve “tüm kapasiteyi kullansak bile, Rusya’ya en fazla 5 milyar metreküp gaz gönderebiliriz. Ama bu miktar için bile imza atmadık” diyorlar. Ve ekliyorlar;

“Türkiye’ye halihazırda 7 milyar metreküp gaz veriyoruz. Trans-Anadolu hayata geçtiğinde bu miktar 14 milyar metrekübe kadar çıkacak.”

 

 

NABUCCO ÖLÜ...
Ve üçüncü soru: NABUCCO ne olacak?

 

Bakü’de enerji konusunda yaptığım sohbetlerde ortaya çıkan en önemli unsurlardan biri ise, Türkmen, Azeri ve Irak gazının Avrupa’ya iletilmesi için Türkiye üzerinden kurulması planlanan, ilk imzaları 2009’da atılan, ancak bugüne kadar hayata geçirilemeyen NABUCCO projesinin geleceği oldu.

 

NABUCCO planlanır, birbiri ardına anlaşmalar imzalanırken, Azerbaycan hep bir adım geride durmayı tercih etmişti. Azeri yetkililer, NABUCCO’nun başından beri “uygulanamaz bir proje”olduğunda ısrarlılar. Görüştüğüm bir Azeri yetkili, NABUCCO konusunda şu tespitte bulundu: “Bu tip büyük petrol ya da doğalgaz boru hattı projeleri için önce taşınacak kaynak bulunur, garanti altına alınır. Ardından geçiş güzergahı belirlenip, son olarak boru hattı planlaması yapılır. Oysa NABUCCO’da bu süreç tam tersi işledi, önce güzergah ve boru hattı planlaması yapılıp, sonra “nasıl olsa buna gaz buluruz” mantığı yürütüldü. Ancak bu işlemedi. Türkmen gazının gelip gelmeyeceği soru işareti. Irak gazı diyorlardı, Irak’taki siyasi istikrarsızlık, bu kaynağı da belirsiz hale getiriyor. Azerbaycan ise hiçbir zaman NABUCCO’ya garanti vermedi. Bakü hep “inşa ederseniz, biz de gaz verip vermeyeceğimize bakarız” tavrını sürdürdü.” Bakü’de kimle görüştüysek NABUCCO için “daha doğmadan ölmüş proje” yorumunu yapıyor.

 

 

“TÜRKİYE’YE TRANS-ANADOLU İLE 7 MİLYAR DAHA DOĞALGAZ GELECEK”
Oysa geçen yıl sonunda imzaları atılan Trans-Anadolu doğalgaz boru hattı konusunda tam destek var Bakü’de. Trans-Anadolu hattı ile Azerbaycan’ın Şahdeniz-2 yataklarından çıkarılacak doğalgazın Türkiye üzerinden Bulgaristan’a ulaştırılması planlanıyor. 5 yılda tamamlanması planlanan Trans-Anadolu hattı ile yılda 16 milyar metreküp doğalgaz taşınması planlanıyor.

 

Azeri yetkililer, bu hattan gelecen 7 milyar metreküp doğalgazın doğrudan Türkiye’ye satılacağını, kalanının da Avrupa’ya aktarılmasının planlandığını belirtiyorlar.