Antropologlar ikisinin arasında kaldı!

MEKSİKA - Bugün Meksika olarak bilinen topraklarda yüzlerce yıldır konuşulan Ayapaneco dili, İspanyolların işgalinden, savaşlardan, devrimlerden, kıtlıklardan ve sellerden sağ çıkmayı başardı. Ancak bugün birçok yerli dili gibi Ayapaneco’nun da nesli tükenmek üzere.

Guardian'ın haberine göre; bugün dili akıcı bir biçimde konuşabilen sadece iki kişi hayatta. 75 yaşındaki Manuel Segovia ve 69 yaşındaki Isidro Velazquez. Ancak mesele şu ki Tabasco eyaletinin Ayapa köyünde 500 metre mesafedeki evlerde yaşayan bu iki adam birbiriyle konuşmuyor.

Küslüklerinin ardında ne yattığı tam olarak bilinmese de ikiliyi tanıyanlar, birbirlerinden hiçbir zaman hoşlanmadıklarını söylüyor. Ayapaneco sözlüğünün hazırlanması çalışmalarında görev alan Indiana Üniversitesi’nden dil antropologu Daniel Suslak, “Pek ortak noktaları yok” dedi. Suslak, Segovia’nın “biraz aksi” Velazquez’in ise daha “itidalli” ve evinden çıkmayı sevmeyen bir insan olduğunu ifade etti.

ANTROPOLOGLAR ZAMANLA YARIŞIYOR
Sözlük yazma sürecindeki antropologlar, resmen zamanla yarışıyor. Guardian’a telefonla bir röportaj veren Segovia, “Benim çocukluğumda herkes bu dili bilirdi. Yavaş yavaş konuşanlar azaldı. Sanırım ben ölünce kimse kalmayacak” dedi.

Velazquez’le aralarında bir düşmanlık olduğunu reddeden Segovia, 10 yıl önce ölen ağabeyiyle sürekli olarak Ayapaneco dilinde konuştuklarını böylece dili öğrendiğini anlattı. Segovia hala eşi ve oğluyla bu dilde konuştuğunu belirterek, “Ama onlar beni anlıyor da konuşamıyor” dedi. Velazquez’in ise artık ana dilini hiç kullanmadığı ifade edildi.

Suslak, Ayapaneco’nun her zaman için diğer güçlü yerel dillerle çevrilmiş bir “dil adası” olduğunu belirtti. Dilin tarihsel gerilemesi 20’nci yüzyılın ortasından itibaren İspanyolca’nın eğitim dili olarak kabul edilmesiyle hızlandı. 70’li yıllarda yaşanan göç ve şehirleşme, köyde yaşayan ve dili konuşan çekirdek kitlenin dağılmasına neden oldu.

ASLINDA DİLİN ADI NUUMTE OOTE
Meksika’da toplam 68 tane yerel dil bulunuyor. Farklı lehçeleri de hesaba katılırsa bu sayı 364’e çıkıyor. Tehdit altında olan başka Meksika dilleri de var ancak Ayapaneco’nun durumu çok radikal. Aslına bakılırsa Ayapaneco bu dile yabancıların verdiği bir isim. Normalde Segovia ve Velazquez dillerini “Gerçek Ses” anlamına gelen “Nuumte Oote” olarak isimlendiriyor. Segovia ve Velazquez de dilin farklı varyasyonlarını konuşuyor. Bu yılın sonlarında yayımlanacak sözlük iki versiyonu da içeriyor. Ulusal Yerel Diller Enstitüsü son çare olarak kurslar açarak dilin öğrenilmesini sağlamaya karar vermiş. Dersleri de Segovia ve Velazquez’in vereceği ifade ediliyor.  Suslak dilin çok zengin olduğunu, özellikle de “hindi gibi guruldamak” anlamına gelen “kolo-golo-nay” gibi yansıma sözcüklerin çok olduğunu belirtti.