Gıda Mühendisleri Odası Başkanı, rakamlarla anlattı: Hepimiz yoksuluz çoğumuz açız!

EGEDESONSÖZ - Gıda Mühendisleri Odası İzmir Şube Başkanı İbrahim Uğur Toprak, SONSÖZ TV’de katıldığı programda Gazeteci yazar Muhittin Akbel’in sorularını yanıtladı. 16 Ekim Dünya Gıda Günü’nün, birçok özel gün gibi kutlanan bir olmadığını, kutlamak için mücadele edilen günlerden biri olduğunu belirten Başkan Toprak, “Sağlıklı beslenmeye dikkat çektiğimiz bir gün olarak görüyoruz” dedi. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) “Su Hayattır, Su Gıdadır, Kimseyi Geride Bırakma” sloganının açılımını yapan Başkan Toprak, şunları söyledi:

“Son yıllarda, Kimseyi Geri Bırakma, vurgusunu yapıyoruz. Ne yazık ki suyu da gıdayı da har vurup harman savuruyoruz israf ediyoruz. İklim değişikliğinin yarattığı krize, yaptıklarımız ve yapmadıklarımızla sebep oluyoruz. 800 milyonun üzerinde insan açlıkla boğuşuyor. 700 milyon üzerinde insan göç etmek zorunda kalacak. 1 milyar 400 milyondan fazla insan obezite ile savaşıyor. Elimizde var tüketebiliyoruz ama geliri de adil dağıtmıyoruz, vergiyi de suyu da gıdayı da adil bir şekilde dağıtamıyoruz. Dünyada fazlasıyla gıda üretiliyor. Obezite, sadece fazla beslenmeden değil, tek tip beslenmekten de kaynaklanabiliyor. Topladığın zaman 3 milyar insan sağlıklı, yeterli dengeli beslenemiyor. Bu insanların doyması ile ilgili sıkıntı üretilen ürünlerine yetmemesi değil adil bir şekilde dağıtılmaması. Dolayısıyla tüm bunları, Kimseyi Geri Bırakma, kapsamında değerlendirmemiz gerekiyor.”

PLANLI ÜRETİM İÇİN DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI YENİDEN AÇILMALI
Gıda Mühendisleri Odası İzmir Şube Başkanı İbrahim Uğur Toprak, gıda enflasyonuyla ilgili şu değerlendirmelerde bulundu:

“Bu sorunun kaynağında yanlış politikalar var. Yanlış politikalar çok uzun yıllardır var ama geçtiğimiz 20 yılda yapılan ve yapılmayanlara baktığımızda sıkıntıların daha da arttığını görüyoruz. Marshall Yardımlarına baktığımızda da var. Üretmeyin ne gerek var, demişlerdi o zamanlar. İthalata daha çok çekildik. Yem ve tohum karşısında yabancıya bağımlı olmuşuz, mazotun artmış. Çiftçinin girdi maliyetleri her gün artıyor. Çiftçilik zaten zor zanaat. Güçlükle üretim yapabiliyor. Bir de sıfır gümrük vergisiyle ithalata izin verirseniz, çiftçi üretmekten vazgeçiyor. Üretim az olunca, ürün azlığından dolayı fiyatlar daha da artıyor. Bu durumun önüne geçmek için ithalata yöneliyorlar. Ormanlarınızı, zeytinlik alanlarınızı ranta peşkeş çekerseniz kimse ne beton yiyecek ne kömür! Bu şartlarda fiyatların önüne geçilmesi mümkün değil.  Devlet Planlama Teşkilatı kapatıldı 2011’de. Kim, neye göre üretim yapılacak? Çiftçi, bu yıl soğan para etti diye soğan ekerse, seneye soğan para etmiyor. Nerede ne kadar ihtiyaç var, buna bakmak lazım. Tersine göçü sağlayabilmek için o insanların yaşayabileceği alanı ayarlayabilmeniz lazım. Çiftçinin kullandığı suya bile fahiş zamlar gelirse, gerekli önlemleri almazsanız, biz gıda enflasyonunun her ay artışını konuşmaya devam ederiz.”

DEVLETİN GIDA İSRAFINI ÖNLEMEK İÇİN BİR POLİTİKASI OLMALI
Başkan İbrahim Uğur Toprak, gıda israfı konusunda şu değerlendirmelerde bulundu:

“Gıda israfı var, kabul. Bugün dünyadaki israfı önleseniz, 850 milyon insan doyar. Eskiden, her şey devletten beklenirdi, ‘Her şeyi devletten bekleme’ deniyordu. Şimdi her şey vatandaştan beklenir hale geldi. Gıda israfında da  her şey vatandaştan bekleniyor. Gıda atık ve kayıplarını önlemenin pek çok yolu var. Ürün hasadından, sofraya kadar israf ediyoruz gıdayı. Eğer doğru politikaları uygulamazsanız, toprağı rehabilite edip verimli ürün almazsanız, ürünü kaybedersiniz; bu da bir israftır. Gerekli desteği almazsanız, taşıma nakliyesi kısmında işlenmesi kısmında israflar var. En sonda tüketime kalıyor. Bizler nedenle hep tüketim israfını konuşuyoruz. Bu planlamayı da yapması gereken merkezi otoritedir. Vatandaşları uyarıyoruz bu konuda tabii ki. İhtiyacınız dışında gıda maddesi almayın, diyoruz. Tüketeceğiniz kadar alın, diyoruz. Tüketim tarihine bakın, diyoruz. Sadece evsel israfı önleme çabalarıyla bunun önüne geçilemez. Merkezi otorite tarafından ürünlerin atık ve kayıplarının önlenmesine yönelik politikaların uygulamaya konması lazım.”

GIDA ENFLASYONUNDA DÜNYA DÖRDÜNCÜSÜYÜZ
Başkan Toprak, gıda enflasyonu artışında Türkiye’nin dünya dördüncüsü olduğunu hatırlatarak şunları söyledi:

“Türkiye’de nüfusun yaklaşık 15 milyonu yeterli beslenmeye ulaşamıyor. 5 yaş altı yaklaşık 1 milyon çocuk akut yetersiz beslenmeyle, 3 milyon çocuk kronik yetersiz beslenmeyle boğuşuyor.  Asgari ücret 11. 402 TL. Türk- İş’in eylül ayı açlık sınırı rakamlarına baktığımızda 13.335 TL. Yoksulluk sınırı 43.500 TL. Tek kişinin yaşam maliyeti yaklaşık 17.500 lira. Buna baktığınız zaman 4 kişilik bir ailenin her ferdi asgari ücretle çalışsa 44-45 bin TL yapar. Belli bir zümre hariç hepimiz yoksuluz desek yanlış olmaz. Hepimiz yoksuluz, çoğumuz açız. Bugün TÜİK’in rakamlarını doğru kabul ettiğimizde bile, yüzde 85-90 civarında gıda enflasyonu. Oysa gıda enflasyonu tüm dünyada düşüyor. Bizim ülkemizde her ay, yaz dahil üstüne kata kata artıyor. Dünya Bankası’nın Gıda Enflasyonu ile ilgili sıralamasına baktığımızda, Türkiye, dördüncü sırada. Önümüzde Zimbabwe, Venezüella var. Gerçek rakamlara baksak belki dünyada ilk üçe gireceğiz. Gıdaya ulaşmak aslında zor değil. Türkiye’deki toprakları doğru bir şekilde, planlı bir şekilde ekebilsek, çiftçi hak ettiğini alsa, yaklaşık 130 milyonu besleyebilecek verimlilikte topraklarımız var. Ama biz hala buğdayı, mercimeği başka yerden alıyoruz. Herkesin karnı doyabilir. Bugün siz çiftçinin kullandığı mazottan vergi alınırken gezip tozmak için kullanılan yatın mazotundan vergi almazsanız, bu olmaz. Herkesin ekmeğinden vergi alırken, tek taş pırlantadan vergi almazsanız olmaz. Vergiyi de adil alacaksınız, geliri de adaletli bir şekilde dağıtacaksınız. Aksi takdirde ne suyu ne gıdayı bu şekilde adil dağıtamayız, insanları doyurup besleyemeyiz.”

TÜRKİYE’DE GIDA GÜVENLİĞİNDEN BAHSETMEK MÜMKÜN DEĞİL
Türkiye’de gıda güvenliği meselesinin, çok önemli bir sorun olduğunun altını çizen Başkan İbrahim Uğur Toprak, şu bilgileri aktardı:

“Türkiye’de gıda güvenliğinin sağlanabildiğini söylemek mümkün değil. Hemen hemen her gün gıda zehirlenmesiyle karşı karşıya kalıyoruz. 18 aydır yapılmasa da Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından, taklit ve tağşişli ürünleri satan firmaların ifşa listeleri yayınlanıyordu. Ondan önceki de 18 ay önce yayımlanmıştı. Listelere baktığımızda ciddi firmalar taklit ve tağşiş ürün ürettiğini görüyoruz. Gıda güvenliğini bunlara bakarak söyleyemeyiz. Gıda güvencesi ile ilgili de problemlerimiz var. Bunları uygulayacak gıda egemenliğine dayanacak bir kamucu gıda politikasının uygulanması gerekiyor.  Birleşmiş Millet Gıda ve Tarım Örgütü FAO’nun hazırladığı The Economic’in hazırladığı küresel gıda endeksinde gıda güvenliği sıralamasında Türkiye, 47. Sırada. Son 10 yılda 6 basamak birden geriledi. 113 ülkede 47. olmak övünülecek bir şey değil. Gıdaya erişimde Türkiye 113 ülke arasında 65. sırada. Gıda kalitesinde 45. sırada, doğal kaynaklarda 53. sırada. Enflasyonda zirveye çıkarken gıda güvencesizliğinde de üst sıraları oynuyoruz.”

EKMEK TÜKETİMİNDE DÜNYA BİRİNCİSİYİZ
Bir araştırmaya göre Türkiye’de kişi başı yıllık ekmek tüketiminin 120 kilo olduğunu ve bu rakamla dünya birinciliği unvanını aldığımızı hatırlatan Başkan Toprak, şu değerlendirmeyi yaptı:

“Bu rakam İngiltere’de 32 kilo. Biz, İngiltere’deki bir vatandaşa kıyasla, kişi başı 4 kat daha fazla ekmek tüketiyoruz. Bu neden böyle oluyor? Yurttaşın aldığı belli bir ücret var. Asgari ücret desek iki kişi çalışsa 22,23 bin eve para gelecek. Barınma ve ısıtma ile birlikte gıda fiyatlar arttı ciddi oranda zamlandı. Ortadaki para belli. Diğer giderler de sürekli artış gösteriyor. Diğer yandan beslenmemiz gerekiyor. Kirayı, doğalgazı, elektrik sarfiyatını kısamıyorsunuz. O zaman vatandaş, gıdadan kısmaya başlıyor, zorunlu olarak. Et kaynaklı proteinleri tüketmiyor, karbonhidrat odaklı besleniyor. Makarna zamlandı, bakliyatların fiyatı arttı. Onları da tüketemiyor. Ekmek, yine de en ucuz olanı. Sağlıklı dengeli yeterli gıdaya ulaşmak, temel bir insan hakkıdır. Merkezi otoritenin en önemli görevlerinin başında geliyor, bu hakkı sağlamak. Doğru beslenmeyi geçtim, bugünkü paralarla ekmek yiyerek karın doyurmak bile lüks haline geldi.”

ÜÇ GÜNÜ BİR ARADA DEĞERLENDİRMEK LAZIM
Anne adaylarının beslenmesiyle başlayıp okul çağındaki çocukların beslenmesine kadar olan sürecin önemine vurgu yapan Başkan Toprak, şu bilgileri aktardı:

“Beslenme, anne karnında başlıyor. Fetüsle 2 yaşına kadar geçen süre, ilk 100 gün denir ve 18 yaşına kadar beslenme ciddi bir önem kazanıyor. Sağlıklı dengeli bir beslenme sağlamazsanız ilerleyen yaşlarda ne kadar sağlıklı beslenseniz de sağlık sorunları yaşayabilirsiniz. Öğün içerisinde tüketmesi gereken tüm gruplar; vitaminleri, yağları, karbonhidratları ve proteinleri mineralleri yeterli almanız gerekiyor. Başta obezite olmak üzere diyabet, anemi, çocuklarda bodurluk, çocuk obezitesi ile karşı karşıya kalıyoruz. 16 Ekim Dünya Gıda Günü. 17 Ekim, Dünya Yoksullukla Mücadele Günü. 18 Ekim de Dünya Etik Günü. Bu üç günü bir arada değerlendirmek gerekiyor. Türkiye’ye baktığımızda 5 yaş altı 1 milyon çocuk akut beslenme,  3 milyon çocukta kronikleşmiş yetersiz beslenme sorunu yaşıyor. 11 Şubat’ta yapmayı planladığımız bir çalıştay vardı, depremden dolayı ertelemiştik. Çocukların beslenme haklarını tartışacaktık. O zamanki verilere göre, her 8 çocuktan 1’i düzenli olarak et balık veya tavuk tüketebiliyor. Her 10 çocuktan ancak 1 tanesi bakliyat, her 2 çocuktan 1’i süt ve yoğurdu düzenli olarak tüketebiliyor. Çocukları sağlıklı ve yeterli bir şekilde besleyemezsek sonrası çok vahimdir. Böylesine acı bir tablo varken ortada, bizim öğrencilere hiç olmazsa bir öğün ücretsiz yemek vermemiz lazım. Beslenme çantasında şunlar şunlar olmalı sözünü biz söyleriz ama Milli Eğitim Bakanı’nın bunu söylememesi lazım. Oysa devlet, geçen yıl okul öncesi çocuklara yönelik verdiği ücretsiz bir öğün yemeği, deprem bölgesi dışındaki şehirlerde kaldırdı. Bütçe yok deniyor. Çocukların beslenmesi için harcanacak paranın kat kat fazlası, daha sonra sağlıkta harcanağı çok iyi bilinmeli. Çocuklarda hastalıklar artıyor. Onların tedavisi için para harcanacak. En azından çocuklar 1 öğün yeterli ve dengeli beslensin. Her şeyi veliden bekleyemezsiniz . Çocukların yeterli beslenmesi sadece ebeveyninin sorumluluğunda değildir. Merkezi otoritenin de sorumluluğundadır. İkili eğitimden vazgeçilmeli. Teneffüs süresini uzatsan ne olacak, çocuğun beslenme çantası boşken… Çocuğun sabah kahvaltısının ve öğle yemeğinin dengeli bir şekilde verilmesi gerekiyor. Bildiğimiz kalbur üstü bir lisede, yatılı okullarda da aynı sıkıntı var. Kantinlerin varlığını ve formatını sorgulamak gerekiyor. Devlet herkesin sağlıklı ve dengeli beslenmesini sağlamak zorundadır.”

HOYRATÇA SU TÜKETİLİYOR ANCAK…
Su politikalarını da değerlendiren Başkan Toprak, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Su tüketimiyle ilgili ciddi sıkıntılar yaşıyoruz. Her ne kadar üç tarafımız çevremiz sularla çevrili olsa da biz de su fakirliğini yaşayacağız. Hoyratça su tüketenler vardır ama her şeyi burada da milletten beklememek gerekiyor. Geçtiğimiz yıllarda eski Dikili Belediye Başkanı Osman Özgüven ne yaptı? ‘10 metreküpe kadar ücret almayacağım’ dedi. Sosyal belediyeciliğin gerekliliğidir bu. Hemen hakkında soruşturma başlatıldı. Kamuyu zarara uğratmaktan yargılandı ve beraat etti. Bireylerin temel ihtiyaçlarını karşılayacak kadar suyun yerel yönetimler tarafından ücretsiz karşılanması gerekir. Bu temel insanlık haklarından bir tanesidir. İnsanlar para ödememek için su israfının önüne geçmek istedi. Merkezi otorite olarak da yapmamanız ve yaptırmamanız gereken şeyler de var. Çiftçiye tarımsal sulamada destek vereceksiniz. Büyükşehir yasası çıkartıyorsunuz, köylerin tüzel kişiliğini bir gecede ortadan kaldırıyorsunuz. Çiftçi mahalleli gibi su parası ödemeye başlıyor. Diğer destekleri de düzenli ve doğru bir zamanda vermediğiniz zaman olmuyor. Toprak analizini yapmak gerekiyor. Biz her şeyi üretmek zorunda değiliz. Çok fazla su gerektiren ürünler varsa, politikamız gereği o ürünleri üretmekte sıkıntı varsa, ona göre davranmalıyız. Şunu yapalım, bunu yapalım, deniyor ancak bunu yapmak için ortada bir plan yok.”

PARAMIZ OLSA DA GIDAYI SATIN ALAMADIĞIMIZ GÜNLERİ GÖRDÜK
Başkan Toprak, son olarak şu değerlendirmelerde bulundu:

“Tarım arazilerimizi, meralarımızı, zeytinliklerimizi, ormanlarımızı, su havzalarımızı ranta peşkeş çekmememiz gerekiyor. Bugün Akbelen’de kömür olur, yarın İnciraltı’nda sağlık turizmi olur, öbür gün Çeşme’de golf sahası olur.  Çiftçilerimize de gözümüz gibi bakmak gerekiyor. Tüm dünyanın istediği gibi aile çiftçiliğine dönmemiz gerekiyor. Kooperatifçiliğin üzerindeki baskıyı azaltmamız gerekiyor, destek olmak gerekiyor. Yerelde üretmenin ve tüketmenin önemine dikkat çekmek gerekiyor. Devlet üretmez diyerek birçok şeyin önü kesildi. Bugün gübreyi de yurt dışından alıyoruz. 1 dolar şu anda 30 lira civarında. Gıda egemenliğine dayalı, kamucu tarım ve gıda politikalarını ortaya koymamız gerekiyor. ‘Paramız var ithal ediyoruz’ lafında, paramız olsa da ithalatını yapamadığımızı pandemide de Rusya-Ukrayna savaşında da gördük.”