Müzik Önerisi: Zorba – Mikis Theodorakis
BAL’da (Bornova Anadolu Lisesi) İngilizce Hazırlık sınıfındayken bize ana dilimiz dışında bir dil öğretmeye uğraşan çok sevgili hocalarımın kazandırdığı alışkanlıklardan biriydi sözlük okumak…
Serbest döviz piyasasının olmadığı, ithalatın kısıtlı olduğu üstelik sıkı yönetimin hüküm sürdüğü zamanlarda yabancı dildeki yayınlara ulaşmak çok zordu. Okulun girişimiyle yabancı dil kitapları özel olarak getirtilir ve öğrencilere özel satış yapılırdı. O zamandan kalma bir Oxford Sözlüğüm hala kütüphanemde başucu kaynaklarımın arasındadır.
Oxford Üniversitesi’nin 1974 basımı olan genişletilmiş 1982 baskısı.
Yeşil kaplı, benden 10 yaş küçük cilt kapağı kalın, sararmış ve yıpranmış sayfalar; taşındığı evlerin, durduğu rafların sayısı çok…
Sınırsız ve hadsiz bilginin sunulduğu internet, bir soruyla paragraflarca yanıt aldığın yapay zekâ uygulamaları varken hala sözlük okuyan kaldı mı bilmiyorum. Ancak geçen hafta yılın kelimeleri açıklaması ile satır arasında “Oxford Sözlüğü” ibaresini görünce eski dostumu yad etmek istedim.
Oxford yılın Sözcük terimini “beyin çürümesi – brain rot” olarak açıkladı. Üzerinde çok konuşulacağı şimdiden belli.
Yılın kelimelerini geçmişe dönüp bir kez daha gözden geçirdim. 2022 yılında seçilen şu kelime şimdilerde yaşadıklarıma pek bir uygun geldi.
2022 yılında seçilen terim literatürde “GASLIGHTING” olarak geçiyor ve Türkçesi “psikolojik manipülasyon”
Psiko Zorbalık ya da Psiko Magandalık. Bu terimleri ben uydurdum bugün…
Sözlük okumaya meraklı biri olarak yeni kelimelerin ardında yatan gerçekleri öğrenme çabasıyla ve sosyal medyanın algoritmaları sayesinde geçtiğimiz hafta epey bir okuma yaptım.
Bu farkına pek varamadığımız bir taciz, duygusal ve psikolojik bir istismar yolu.
Gaslighting bireyi kendi akıl sağlığını veya gerçekliğini sorgulayacak derecede psikolojik olarak manipüle etmek olarak tanımlanıyor. Aslında eskilerin deyimiyle “bildiklerini unutturan ya da yaşadığı tecrübeden emin olamayacak dereceye getiren psikolojik baskı”
Bu öyle sinsi bir istismar yöntemi ki bireyde ya da seçilmiş bir grupta şüphe uyandırma, kalıcı inkâr, çelişki ve yalan yoluyla kademe kademe uygulanıyor ve mağdur tarafından tacizin fark edilmesi çoğu zaman mümkün olmuyor.
Gaslighting ‘in iki tarafı var, manipüle etmek için ısrarla yanlış bir anlatı ortaya koyan “manipülatör” ve bireysel kimliğini bütünlüğünü korumaya çalışan bunun için mücadele veren “mağdur”
Haberler, diziler, sabah programları ve sosyal medya akışları ve hatta son zamanlarda bizzat yaşadığım deneyimler ve sohbetler hepsi bir başka göründü gözüme bu okumaları yapınca.
Ne çok mağduriyet yaşıyoruz haberimiz yok.
Eğer sık sık kendinize şu soruları soruyorsanız:
“Ben mi yanlış hatırlıyorum?”
“Ben mi yapmışım?”
“Ben mi demişim?”
“Ben mi abartıyorum?”
“Sadece ben mi böyle hissediyorum?”
“Ben mi çok tepki gösteriyorum?”
“Ben mi yanlış yapmışım?”
“Ben mi ayıp etmişim?”
Siz de bir “Gaslighting” yaşıyor olabilirsiniz.
Gerçeklerin kısmen ve tümüyle çarpıtıldığı yaşanmamış hikayeler,
Duyguların, düşüncelerin, ilişkilerin, dostlukların geçmişin hiçe sayıldığı duyarsız paylaşımlar (dedikodular),
Her şeyi kontrol altında tutma çabaları yüzünden başkalarının hayatlarına müdahaleler,
Kendi hata ve sorunlarını başkaları üzerine yıkmaya çalışıp kendi yanlışlarını görmezden gelenler,
Dürüstlüğü, doğruluğu, adaleti suistimal edenler…
Kendi gerçekliğini yaymaya çalışanlara çanak tutan ve daha da yayılmasına hizmet edenler…
Bütün bunlar birer psikolojik zorbalık.
Peki bu psiko-magandalardan kendimizi nasıl koruyacağız?
Tabii ki kendimizi bilerek.
Kendini bilen, duygularına da kararlarına da güvenir.
Kendini bilen, kendinden emindir. Düşündüğü söylediği yaptığı birdir.
Kendini bilen bütünlüğünden, dürüstlüğünden, adaletinden emindir.
Kendini bilen akıl, mantık ve sağduyu filtrelerinden geçirdiği bilgiyi duygularının ve vicdanının süzgeçlerinden de ayrı ayrı geçirebilendir.
Kendini bilen kararlarının sonuçlarına katlanan ve sorumluluk alabilendir.
Kendini bileni bilen bilir!
Gerisi ise bilmeyen psiko zorbaların ve magandaların manipülasyonudur.