Metehan UD / EGEDESONSÖZ - Temiz Hava Hakkı Platformu'nun (THHP) 2016 yılından bu yana düzenli olarak hazırladığı, Türkiye'deki hava kalitesi ve hava kirliliğinin insan sağlığına etkilerini inceleyen Kara Rapor 2024 yayınlandı.
2016 yılından beri Türkiye genelinde, yıl bazında hava kalitesi verilerini, mevzuat, politika ve uygulamalarını inceleyen THHP, Kara Rapor'un altıncısında da hava kirliliğiyle ilgili sorunları ortaya koyup somut çözüm önerileri getiriyor.
İZMİR'DE HAVA YIL BOYU KİRLİ
Kara Rapor'a göre hava kirliliğine yol açan partikül maddeler PM10 ve kanserojen PM2,5, üç büyük şehir İstanbul, Ankara ve İzmir'de düzenli ve yeterli ölçülmüyor. Ulaşılabilen kısıtlı resmi verilere göre İstanbullular 2022 yılı boyunca ortalama 38,41 μg/m3 yani Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) kılavuz değerinin iki buçuk katı PM10 kirliliğine maruz kaldı. Kansorejen partikül madde PM2,5 ise yeterince ölçülmedi. Ankara'da 2022 yılı PM10 yıllık ortalaması 39,25 μg/m3 , İzmir'de ise 45,18 μg/m3 'tü. İzmirliler yıl boyu ulusal mevzuatın koyduğu sınır değerin üstünde kirli hava soluyor. Ankara ve İstanbul ise bu limitin sınırında.
İZMİR'DE 5 BİNE DAYANDI
Kara Rapor kapsamında her yıl düzenli olarak yürütülen sağlık etki değerlendirmesine göre 2022 yılında Türkiye'de hava kirliliği sonucu gerçekleştiği tahmin edilen ölümler hem sayısal hem de orantısal olarak önceki yıllara göre daha yüksek.
DSÖ değerlerine göre hava kirliliğine atfedilen ölümlerin sayısal olarak en fazla olduğu il, İstanbul (8 bin 357); onu İzmir (4 bin 852) ve Bursa (3 bin 657) izledi. Kara Rapor 2022'ye göre İzmir'de 2021 yılında bin 731 insan hava kirliliğinden kaynaklı insan ölmüştü.
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
THHP, Kara Rapor 2023'te, Türkiye'de hava kirliliğinin ve buna bağlı sağlık sorunlarının yol
açtığı ölümlerin azaltması için şu önerilerde bulunuyor:
- Türkiye enerjide fosil yakıtlara bağımlılığını hızla azaltmalı.
- Ulusal hava kalitesi standartları iyileştirilmeli.
- PM2,5 için ulusal limit değer belirlenmeli ve yürürlüğe alınmalı.
- Hava kalitesi izleme çalışmaları iyileştirilmeli.
- Ağır sanayi bölgelerinde hava kalitesinin izlenmesi, değerlendirilmesi ve yönetimi sistematik hale getirilmeli.
- Hava kirliliğinin sağlık etkileri saha çalışmaları ile araştırılmalı.
- Çevresel etkisi olan tüm projeler için sağlık etki analizinin de yapılması mevzuata dahil
edilerek zorunlu hale getirilmeli.
- Türkiye imzaladığı hava kalitesine yönelik uluslararası sözleşmeleri uygulamalı.
- Çevresel bilgiye ulaşabilmek için bilgi edinme hakkının etkin biçimde kullanılabilmesi
sağlanmalı.