Oktay GÜÇTEKİN / EGEDESONSÖZ - İzmir Büyükşehir Belediyesi Şirketleri arasında yer alan İZELMAN'ın 2023 yılı Sayıştay raporu belli oldu.
13 bulgunun yer aldığı raporda en dikkat çekici konular ise bedelsiz minibüsçülere verilen otopark alanı ile ruhsatsız kefeler oldu.
İŞLETME HAKKI DEVRALINAN OTOPARKLARDA ÜCRETSİZ YARARLANDIRMA YAPILMASI VE GELİR KAYBI OLUŞMASI
Yayımlanan raporda Büyükşehir Belediyesi'nden işletme hakkı devralınan açık ve kapalı otoparklar ile yol kenarı parkomatlı park yerleri ve şirketin ecrimisil ödeyerek işlettiği yerlerden herhangi bir karar olmaksızın 4736 sayılı Kanun'a aykırı olarak kişilere sürekli ücretsiz kart verilmek suretiyle yararlandırılması sonucu gelir kaybına neden olduğu belirtildi.
22 adet kapalı ve 5 adet açık otoparkın işletmesini şirkete devredildiği, ayrıca 41 adet lokasyondaki 1.430 adet araçlık yol kenarı parkomatlı park yerlerinin tasarruf yetkisi Büyükşehir Belediyesine ait olduğu halde, meclis kararıyla işletme hakkı Şirkete devredildiği, ilave olarak Şirketin ecrimisil ödediği otopark ve yol kenarı park yerleri de bulunduğu vurgulandı. Gerek meclis kararlarında ve gerekse de imzalanan protokollerde elde edilen gelirin giderler düşülmeksizin %30'unun dört eşit taksitte Büyükşehir Belediyesine ödeneceği belirtildiği de raporda yer aldı.
Yayımlanan metinde ayrıca '4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'un 1'inci maddesinde, belediyeler ile bunların kurdukları birlik, müessese ve işletmelerin işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulayamayacağı ve Cumhurbaşkanının (Bakanlar Kurulu) muaf tutulacak kişi veya kurumları tespit etmeye yetkili olduğu belirtilmiştir. Herhangi bir karar olmaksızın fiili olarak Şirket tarafından kart verilmek suretiyle 2018 yılında 919, 2019 yılında 1.040, 2020 yılında 1.046, 2021 yılında 1.149, 2022 yılında 965 ve 2023 yılında 850 kişi sürekli olarak otoparklardan ücretsiz şekilde yararlandırılmaktadır. Şirketin 4736 sayılı Kanun'a aykırı olarak ücret almaması ve bunu herhangi bir karar olmaksızın fiili olarak yapması nedeniyle Şirketin gelir kaybı söz konusudur. Söz konusu kişilerin ücretsiz kullanım nedeniyle oluşan Şirkete ait gelir kaybının ilgili yıllara göre hesaplanması gerekmektedir. Kanuna aykırı şekilde ücretsiz yararlanılması amacıyla kart verilmesinde görevli ve yetkili olanların gelir kaybında sorumlulukları bulunmaktadır' ifadelerine yer verildi.
Sonuç kısmında ise; 'Herhangi bir karar olmaksızın 4736 sayılı Kanun'a aykırı olarak ücret alınmaması sonucu ilgili yıllarda oluşan gelir kayıplarının zamanaşımı süresi dikkate alınarak tahsiliyle ilgili gerekli işlemlerin yapılması ve bu şekilde işlem yapılmasında görevli ve yetkili olan ilgililer hakkında gerekli sürecin işletilmesi ve söz konusu kartların iptalinin sağlanması gerekir' denildi.
İŞLETME HAKKI DEVRALINAN OTOPARKIN SÜRESİNDE FAALİYETE GEÇMEMESİ NEDENİYLE ŞİRKETİN GELİR KAYBINA UĞRAMASI
Sayıştay raporunda ayrıca kullanıma geçmeyen otoparklara da dikkat çekildi. Buna göre, 'Konak İlçesi Kahraman Mescit Mahallesi 120 ada 27 parselde bulunan Kemeraltı Açık Otoparkı'nın Şirkete devrine ilişkin 15.02.2022 tarih ve 97509404.301.05.143 sayılı Meclis kararı alınmıştır. Belediye ile Şirket arasında 15.03.2022 tarihli protokol imzalanmıştır. Gerek Meclis kararında ve gerekse de protokolde otoparktan elde edilen gelirin gider düşülmeksizin her üç ayda bir %30'unu her türlü vergi, resim ve harçlarla birlikte 4 taksit halinde Ocak-ŞubatMart dönemi için 15 Nisan, Nisan-Mayıs-Haziran dönemi için 15 Temmuz, Temmuz-AğustosEylül dönemi için 15 Ekim, Ekim-Kasım-Aralık dönemi için 15 Ocak tarihlerinde mali müşavir onaylı gelir tablosu ibraz edilerek ödeneceği belirtilmiştir. Protokolün 3'üncü maddesinde yer tesliminden itibaren 5 yıl süreyle işletileceği yazılıdır. Söz konusu otoparkın yer teslimi 02.06.2022 olup, otoparkın faaliyete geçmesi yani gelir elde etmeye başlaması 31.12.2023 tarihi itibariyle henüz gerçekleşmemiştir' ifadelerine yer verildi.
Yer tesliminin 2022 yılında yapıldığını belirtilen raporda, '02.06.2022 tarihinde yer teslimi yapılmış ise de, Şirket tarafından yaklaşık 20 araçlık park yerinin verimli olmayacağı görüldüğünden, önceliğin diğer otoparklara verildiği ve en kısa sürede işletmeye açılmasının planlandığını ifade edilmiştir. Ancak bu açıklama gelir kaybının gerekçesi olamaz. Söz konusu otoparkın Şirket tarafından uzun süre faaliyete geçirilmemesi hem kendi hem de Belediyenin gelir kaybına neden olmaktadır. Şirket bu yeri işletmeyecek/işletemeyecek ise, Belediyenin işletmeyi devretmek yerine kiralama seçeneği ile gelir elde etmesi mümkün olacaktır. Şayet Şirket park yerinin verimli olmayacağı görüşünde ise, bu durumda Büyükşehir Belediyesine bir yazı yazılarak ilgili otoparkın kendileri tarafından işletilmeyeceğini bildirmesi gerekirdi. Şirket söz konusu taşınmazı iade etmiş olsaydı, taşınmazın tasarruf hakkı Belediyede olacaktı. Büyükşehir Belediyesi de belirtilen taşınmaz ile ilgili uygun çözümü bulacaktır' denildi.
Raporun sonuç bölümünde ise, 'Büyükşehir Belediyesinin 5216 sayılı Kanun'un 26'ncı maddesine göre işletme hakkı devralınan otoparkın Şirket tarafından ivedi olarak faaliyete geçirilerek gelir kaybına uğramaması veya işletemeyecek ise söz konusu yerin Büyükşehir Belediyesine devrinin bir an önce sağlanması gerekir' ifadelerine yer verildi.
OTOPARK İŞLETME HAKKININ ŞİRKET TARAFINDAN MİNİBÜSÇÜLER ODASINA KİRALANMASI
Raporda ayrıca, 5216 sayılı Kanun'un 26'ncı maddesi gereği Büyükşehir Belediyesinden işletme hakkı devralınan Karşıyaka ilçesi 25331 ada 1 parselde bulunan Bahriye Mahallesi Latife Hanım Sokak No:5 Karşıyaka/İzmir adresindeki otoparkın meclis kararı ve eki protokol ile 5326 sayılı Kanun'un 26'ncı maddesine aykırı olarak Minibüsçüler odasına kiralandığı belirtildi.
Büyükşehir'e ödenmesi gereken ücretlerin ödenmediğinin de vurgulandığı metinde, 'Büyükşehir Belediye Meclisinin 12.10.2020 tarih ve 97509404.301.05.83 sayılı kararıyla, Karşıyaka ilçesi 25331 ada 1 parselde bulunan Bahriye Mahallesi Latife Hanım Sokak No:5 Karşıyaka/İzmir adresindeki otoparkın 5 yıllığına ve otoparktan elde edilen gelirin %30'u bedel işletme hakkının önerge eki protokol hükümleri kapsamında Şirket'e (İZELMAN) devredilmesine karar verilmiştir. Belediye ile Şirket arasında imzalanan protokolün, 3.1'inci maddesine göre 01.09.2020 tarihinden itibaren 5 yıl işletileceği, 3.3'üncü maddesine göre, işletmeden doğan vergi, resim ve harçların Şirkete ait olduğu, personel, elektrik, su, doğalgaz, telefon, abone ve tüketim giderleri ile diğer işletme giderlerini, tamir ve onarım için tüm masrafları Şirketin karşılayacağı, 3.8'inci maddesinde hiçbir surette işletme hakkını devredemeyeceği ve işletme hakkının kendisinde olacağı ve 3.9'uncu maddesine göre, otoparktan elde edilen gelirin gider düşülmeksizin her üç ayda bir %30'u her türlü vergi, resim ve harçlarla birlikte 4 taksit halinde Ocak-Şubat-Mart dönemi için 15 Nisan, Nisan-MayısHaziran dönemi için 15 Temmuz, Temmuz-Ağustos-Eylül dönemi için 15 Ekim, Ekim-KasımAralık dönemi için 15 Ocak tarihlerinde mali müşavir onaylı gelir tablosu ibraz edilerek ödeneceği, işletme hakkı olan %30 üzerinden KDV'de ödeneceği belirtilmiştir. Protokolün konusu başlıklı 2'nci maddesinde 66 araç kapasiteli olduğu belirtilmesine karşın, fiili olarak 234 araç kapasiteli olduğu anlaşılmıştır' denildi.
Bulgunun sonuç bölümünde ise, 'Minibüsçüler odasının otoparktan elde ettiği gelirin gider düşülmeksizin her üç ayda bir %30'u Belediye payı olarak yatırılmaması sonucu Belediyenin gelir kaybı oluşmuştur. Şirket meclis kararları ve eki protokollere aykırı işlem yaparak bu durumun yıllarca sürdürülmesine neden olmuştur. Böylece Büyükşehir Belediyesinin meclis ve eki protokollerine aykırı davranılmış olup hem Şirketin hem de Belediyenin gelir kaybı oluşmuştur.
Büyükşehir Belediyesinin 5216 sayılı Kanun'un 26'ncı maddesine göre Şirkete devrettiği otoparkın meclis kararı ve eki protokol ile 5326 sayılı Kanun'un 26'ncı maddesine aykırı olarak Şirket tarafından Minibüsçüler odasına kiralanması sonucu oluşan Şirket gelir kayıplarının zamanaşımı süresi dikkate alınarak tahsiliyle ilgili gerekli işlemlerin yapılması ve bu şekilde işlem yapılmasında görevli ve yetkili olan ilgililer hakkında gerekli sürecin işletilmesi ile yapılan kiralanmanın iptali sağlanmalıdır' ifadelerine yer verildi.
BİR ŞİRKETİN OTOPARKLARDAN ÜCRETSİZ YARARLANMASI
Uygulama üzerinden araç kiralama işi yapan şirketin araçlarının otoparklardan ücretsiz yararlandığı belirtildi. Buna göre; 'Araç paylaşım sisteminde hizmet veren araçların otoparklardan ücretsiz yaralanmasına ilişkin 21.02.2020 tarih ve 844 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile buna bağlı 24.02.2020 tarihli sözleşme eki Teknik Şartname'nin 2.3'üncü maddesinde hüküm bulunduğu halde, takip eden bir yıllık ve akabinde iki yıllık süreye ilişkin işin Teknik Şartnamesi'nde 'Şirketin Ar-Ge çalışması kapsamında sisteme kodlanmış araçlar için Büyükşehir Belediyesi sınırları dahilindeki İZELMAN tarafından işletilmekte/işletilecek olan tüm otoparklarda, İZELMAN tarafından belirlenecek park yerlerinde park cepleri oluşturulabilecektir.' hükmü yer almıştır. Görüleceği üzere 2021 ve 2022 yılı Teknik Şartnamesi'nde yer alan bu hüküm ile bu uygulamayı kullanan araçlara yönelik park cepleri oluşturulması ifade edilmiş olmasına karşın, oluşturulan park ceplerinden ücretsiz yararlanılacağına ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle belirlenecek park yerlerinde park cepleri oluşturulması, söz konusu araçların park ceplerinden ücretsiz yararlanacağı anlamına gelmemektedir. Ücretsiz otoparktan yararlanma 21.02.2020 tarih ve 844 sayılı Yönetim Kurulu kararı ile bu karara istinaden hazırlanan Ulaşımda Paylaşım Uygulamasının Araştırılması, Denenmesi ve Verilerin Raporlanması Hizmet Alımı Teknik Şartnamesi'nin 2.3'üncü maddesinde belirtilmiştir.
29.04.2021 tarih ve 932 sayılı Yönetim Kurulu Kararının 1'inci maddesi ile bu karara istinaden hazırlanan Ulaşımda Paylaşım Modeli ve Elektrikli Araç İşletme Konularında İş Geliştirme Amaçlı Danışmanlık İşi Teknik Şartnamesi'nin 2.3'üncü maddesi, 2022 yılı için hazırlanan Ulaşımda Paylaşım Modeli ve Elektrikli Araç İşletme Konularında İş Geliştirme Amaçlı Danışmanlık İşi Teknik Şartnamesi'nin 2.3'üncü maddesinde otoparklardan ücretsiz yararlanılacağı sonucunu çıkarmak mümkün değildir. 2020 yılında imzalanan sözleşme ve eki Teknik Şartname'nin ismi ile 2021 ve 2022 yılında imzalanan sözleşme/protokol ve eki Teknik Şartname'nin ismi farklıdır. Bu bağlamda 2020 yılından itibaren 'Araç paylaşım sisteminde hizmet veren araçların otoparklardan ücretsiz yararlanması' uygulamasının temel dayanağının 21.02.2020 tarih ve 844 sayılı Yönetim Kurulu Kararı, 24.02.2020 tarihli sözleşme eki teknik şartnamenin oluşturduğu, 2021 ve 2022 yıllarında yapılan sözleşmelerde, hem yüklenicinin hem de araç paylaşım sistemini işleten firmanın değişmemiş olmasının uygulamanın kesintisiz devam ediyor olması nedenleri ile 24.02.2020 tarihli sözleşme ile başlatılan işin devamı niteliğinde olduğunun değerlendirilemeyeceği açıktır.
Herhangi bir karar olmaksızın ve ticari faaliyet kapsamında olmayan 4736 sayılı Kanun'a aykırı olarak ücret alınmaması sonucu 07.06.2021 tarihinden itibaren oluşan gelir kayıplarının tahsiliyle ilgili gerekli işlemlerin yapılması ve bu şekilde işlem yapılmasında görevli ve yetkili olan ilgililer hakkında gerekli sürecin işletilmesi gerekir.' denildi.
BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ VE BAĞLI KURULUŞLARINDA YÖNETİCİLİK SIFATINA HAİZ OLMAYAN PERSONELİN ŞİRKET YÖNETİM KURULUNDA GÖREV ALMASI
Şirketin yönetim kurulunda yöneticilik sıfatına haiz olmayan personelin görev aldığı görüldüğünün belirtildiği metinde yapılan incelemede, şirket yönetim kurulu üyesi olarak görev yapan büyükşehir belediyesi kadrosunda danışman ve doktor olarak çalışan kişilerin yöneticilik vasfını taşımadığı, Belediye ve bağlı kuruluşlarında yöneticilik sıfatına haiz olmayan danışman ve doktorun şirketin yönetim kurulunda görev alması yukarıda belirtilen düzenlemelere uygun düşmediği vurgulandı.
Öneri kısmında ise, 'Büyükşehir Belediyesi ve bağlı kuruluşlarında yöneticilik sıfatını haiz personel niteliği olmayan kişilerin şirketin yönetim ve denetim kurullarında görev almaması gerekir' ifadelerine yer verildi.
YÖNETİM KURULUNA VERİLEN MURAHHAS ÜYELİK ÜCRETİNİN YÖNETİM KARARIYLA BELİRLENMESİ
Bir diğer bulguda ise şirketlerin 11 yönetim kurulu üyelerinin murahhas üyelik ücretinin yönetim kurulu kararıyla belirlendiği vurgulandı.
Raporda;
'Belediyenin çoğunluk hissesine sahip olduğu şirketin 29.03.2022 tarihli 2022 yılı olağan genel kurul toplantısında, her bir üyeye verilecek huzur ücreti net 7.500,00 TL belirlendiği halde, murahhas üyelik ücreti belirlenmeyerek yönetim kuruluna murahhaslar ataması ve murahhas ücretlerini 85.000,00 TL üst sınırına kadar belirleme yetkisi verilmiştir. Anılan genel kurul kararı ile yönetim kurulu üyelerine her ay net 7.500,00 TL huzur hakkı ödenmesine ek olarak 85.000,00 TL'ye kadar murahhas üye ücreti ödenmesine karar verilmiştir. Böylece yönetim kurulu tüm üyelerini aynı zamanda murahhas üye olarak atamış ve kendilerine verilecek olan murahhas üye ücretini de belirlemiştir. Alınan yetkiye istinaden yönetim kurulu üyelerine ödenecek murahhas üyelik ücreti 2023 yılı içerisinde artırımlı olarak iki kez yönetim kurulu kararıyla belirlenmiştir. Şirket yönetim kurulu tarafından yönetim kurulu üye ücretlerinde genel kurul kararıyla belirlenen aylık net 7.500,00 TL huzur hakkı ile ilgili bir değişiklik yapılmamasına karşın, murahhas üye ücretlerinde objektif bir ölçüt uygulanmadan yönetim kurulu başkanı ile üyelere ödenen tutarlar arasında farklılıklar bulunmaktadır. Şirketin yönetim kurulu başkanı net 23.500,00 TL, 3 yönetim kurulu üyesi net 28.500,00TL, 3 yönetim kurulu üyesi net 17.500,00TL, 2 yönetim kurulu üyesi net 15.000,00 TL, 1 yönetim kurulu üyesi net 14.500,00 TL ve 1 yönetim kurulu üyesi net 8.500,00 TL murahhas üyelik ücreti almaktadır.
Yönetim kurulu üyelerine ödenen murahhas üyelik ücretlerinin yönetim kurulu kararıyla belirlenmesi 6102 sayılı Kanun'a aykırılık oluşturması nedeniyle ya esas sözleşmeyle ya da genel kurul kararıyla belirlenmesi gerekmektedir.' Denildi.
MALİ MÜŞAVİRLİK HİZMETİNİN DOĞRUDAN SÖZLEŞME İLE ALINMASI VE SÖZLEŞMEYE AYKIRI ÜCRET ZAMMI YAPILMASI
Mali müşavirlik danışmanlık hizmet alımının ilgiliyle de maddenin yer aldığı bulguda, sözleşme imzalanarak yürütüldüğü ve yapılan sözleşmeye aykırı olarak ücret zammı yapıldığına dikkat çekildi.
Yapılan incelemede mali müşavirlik danışmanlık hizmeti alımının ilgili ile sözleşme imzalanarak temin edildiği, ayrıca sözleşmelerde ücretin 01.01.2023-31.12.2023 tarihleri için belirlenmiş olmasına rağmen, 30.06.2023 tarihli ve 1133 sayılı yönetim kurulu kararıyla ücrete sözleşme hükümlerine aykırı olarak %25 oranında zam yapıldığı belirtildi.
Büyükşehir Belediyesinin doğrudan veya dolaylı olarak çoğunluk hissesine sahip olduğu şirketin hizmet alımının Kamu İhale Kanun'unun öngördüğü usullerde veya diğer kişilerden teklif alınması suretiyle gerçekleştirilmesi ve bunun sonucunda yapılan sözleşme hükümlerine uyulması gerektiğinin altı çizildi
İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATI ALINMAKSIZIN FAALİYETTE BULUNULMASI
Raporda ayrıca şirketin kitap-kafe temalı işletmelerinin işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmaksızın faaliyette bulunduğu belirtildi.
Yapılan incelemede, Şirketin kitap kafe temalı Mustafa Necati Kültür Merkezi, İsmet İnönü Kültür Merkezi, Konak Metro, Seferihisar ve Apikam, işletmeleri için, işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan faaliyette bulunulduğu vurgulandı.
Sonuç kısmında ise işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmayan işletmelerin işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmasına ilişkin gerekli sürecin işletilmesi gerekmektedir.
