Depreme teknolojik önlem… Hayat kurtaran 6 saniye!

Muhittin AKBEL / EGEDESONSONSÖZ – Bilim, pek çok probleme çözüm bulurken, depremi önceden haber verecek bir sistem geliştirmeyi henüz başaramadı. Bir deprem sırasında sismik dalgaların geliş sırası ve anlamlarını sorduğumuz Jeoloji Mühendisleri Odası İzmir Başkanı Koray Çetin Önalan’a, depremin Kandilli’den nasıl izlendiği sorusunu da yönelttik.

Önalan, yıkıcı olmayan birinci dalga ile ikinci aşaması olan S dalgası arasında sadece 6 saniyelik fark olduğuna dikkat çekti.

Bilim insanlarının, çok kısa ama çok hayat için çok kıymetli o saniyenin en rantabl şekilde nasıl kullanılması için kafa yorduğunu anlatan Önalan, şu değerlendirmelerde bulundu:

O SÜRE 3 SANİYEYE DÜŞEBİLİYOR, NADİREN 10 SANİYEYE ÇIKABİLİYOR
“P dalgası geldiğinde, Kandilli’de kayıt istasyonundaki arkadaş bunu gördüğünde deprem başlamıştır. Yani depremin o ilk sinyali, aslında depremin ayak sesleridir. Yani deprem konuşur ve kayıt istasyonuna ilk sinyali göndererek, geliyorum, der. İkinci aşamadaki S dalgası 6 saniye sonra başlar. Kayıt istasyonuna düşen ikinci sinyal, S dalgası sinyalidir. Buna makaslama dalgası da denir. Hareket ettirdiği kütleleri, hareket yönünün dikine etkiler. Bir süre sonra R dalgası gelir ki, depremin yıkıcı yüzü ortaya çıkmıştır. Görüldüğü gibi talihsiz, P ve S dalgaları arasındaki sürenin 6 saniye gibi çok kısa olmasıdır. Bu süre, 3 saniyeye düştüğü gibi nadiren de olsa 10 saniyeye çıkabilmektedir.”

JEOLOG ARKADAŞLAR, O 6 SANİYEDE ÇARESİZDİR
İki sismik dalga arasındaki 6 saniyelik sürenin kısalığına vurgu yapan Başkan Önalan, sözlerini şöyle sürdürdü:

“P dalgasını kayıt istasyonundaki jeolog arkadaşımız gördüğü anda, odaklanır, deprem başladı der ama S dalgası ile aradaki süre 6 saniye olduğundan hiçbir şey yapamaz, çünkü süre çok kısadır. O süre içinde yapabileceği bir şey yoktur. Bu konuda bilimsel çalışmalar devam ediyor. L dalgasından sonra R dalgası gelir ki, o zaman iş bitmiş, esas yıkıcı deprem başlamış demektir. Bu boyuna dalgalardır. P dalgası geldiği anda başlar olay. Yani o sinyalle birlikte bombanın pimi çekilmiş, demektir. 6 saniyelik arada neler yapılabilir, bilim bunu konuşuyor. Bu süreçte bir erken uyarı sistemi geliştirilebilir. P dalgası geldiğinde her yerde anında doğalgaz şebekesi kesilebilir, elektrik kesilebilir. Çünkü bunlar yangınlara sebep oluyorlar. Deprem anında altyapıya zarar verdiği için sular kesilebilir. Erken uyarı sistemiyle, o 6 saniye her ne kadar çok kısa görünse de, insanlara belki uyarı yapıldığında evlerine girmek üzereyse, evlerine girmeleri engellenebilir. Erken uyarı sistemi hayata geçirildiğinde, depremlerde sanırım daha az kaybı olacaktır.”

TSUNAMİ İÇİN İKİ SAAT ÖNCEDEN HABER VERMEK MÜMKÜN
Jeoloji Mühendisleri Odası İzmir Şube Başkanı Koray Çetin Önalan, karada meydana gelen depremlerde yaşanan çaresizliğin, denizlerde, okyanuslarda meydana gelen depremlerden sonra yaşanan tsunami felaketlerinde yaşanmadığını söyledi. İki saat önceden tsunami olacağının bilindiğini belirten Önalan, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Denizde meydana gelen depremlerin ardından yaşanan tsunami de bir doğal afet ancak tsunaminin olacağı, bir, hatta iki saat öncesinden belli oluyor. Tsunami açık denizde olduğu için, dev dalgaların karaya gelmesi zaman alıyor. Çünkü önce deniz geri çekililir, sonra geri gelir. O süreçte tsunami alarmı veriliyor. Bu zaman zarfında insanlar, sahili hızlı bir şekilde terk edip felaketi yaşamaktan kurtuluyor. Karadaki depremin ne zaman olacağını bildiren bir mekanizma ne kadar geliştirilebilir bilemiyorum ama o 6 saniyede yapılabilecekler konusunda çok önemli gelişmeler olacağını umuyorum. Sonuçta öyle ya da böyle bilim insanları bunu çözecek.”