Kurtuluş Savaşı'nın mütevazı kahramanı Yörük Ali Efe kimdir?

Vefatının 67. yıldönümünde andığımız Yörük Ali Efe, İzmir dağlarında düzene baş kaldırmış, Kurtuluş Savaşı'nın kahramanı, dokuz dağın ve efelerin efesidir. Yörük Ali Efe türkülerle, destanlarla yaşatılmaya devam eden bir kahramandır. Yörük Ali Efe kimdir? Kurtuluş Savaşı sonrasında adını tarihe yazdıran Yörük Ali Efe 1895 Aydın doğumludur. 16 Haziran 1919 tarihinde düşmana Malkaç Baskını yaparak Aydın'ı düşman elinden kurtaran Yörük Ali, anne ve babası da Yörük aşiretlerinden olan bir ailenin çocuğu olarak bu unvanı kazanmıştır. Ayrıca Kuvayi Milliye dönemi içinde oldukça önemli isimler arasında yer almaktadır.Yörük Ali Efe artık 19 yaşına geldiğinde Alanyalı Molla Mehmet'in grubuna katılmak ve Aydın dağlarında özgürce dolaşmayı istemiştir. Son derece ağır bir süreçten geçerek gruba kabul edilmeyi başarmıştır. Gruba girmesinin hemen ardından buradaki herkese kendini sevdirmeyi başarmış ve en güvenilen, değer gören isimlerden biri olmuştur.

Bozdoğan Kavaklıdere baskını sırasında grubun lideri Alanyalı Mehmet Molla'nın öldürülmesi üzerine grubun başına Yörük Ali Efe geçmiştir. Yaklaşık 4 yıl boyunca grup lideri olarak ezilenin ve ihtiyacı olanın yanında olması sonucunda halk tarafından sevilen ve sayılan bir kişi olmuştur.

1919 yılına kadar dağlarda dolaşmayı tercih eden Yörük Ali Efe, bu tarihten sonra dağdan inmiş ve bu süre İzmir'in İşgali sürecine denk gelmiştir. O tarihte Yörük Ali komutasında gerçekleştirilen Malkaç Baskını Güney ve Doğu Anadolu'da o zaman gerçekleşmiş en bilinçli hareketlenmelerden biri sayılmaktadır. Annesi tarafından büyütülen ve zeybek olma hayalleri ile büyüyen Yörük Ali Efe kendisine Atçalı Kel Mehmet Efe'yi örnek almıştır. Kurtuluş Savaşı tarihinde önemli olayların başındaki en önemli isimlerden biri olan Yörük Ali Efe, gösterişli olmayan bir fiziksel yapıya sahipti. Boyu yaklaşık 1.70 olmakla birlikte ayakkabı numarası 39 ile 40 arasındadır. Adına türküler söylenmiş olan efe aynı zamanda mütevazi kişiliği ile de bilinirdi. Ayrıca o dönemde kendisinden övgü ile bahsedildiğinde utangaç tavırları ve sürekli olarak dile getirdiği vatan sevgisi dikkatleri çekmekte idi. Aydın Yenipazar'da heykeli bulunmaktadır.

Türk Tarihinin en son zeybeklerinden olmasının yanı sıra kahramanlıkları ile de önemli bir yerde bulunan Yörük Ali Efe, Kurtuluş Savaşı döneminde Aydın ilini düşman kuşatmalarından kurtarmış bir isimdir. Uzun yıllar dağlarda ezilen halkın yanında yer almış olan Ali Efe, 1916 yılında Osmanlı Ordusu'na katılmıştır.

Kafkas Cephesi'nde Ruslarla karşılaşmış ve Sarıkamış olayından sonra doğduğu topraklara geri dönmüştür. 1919 yılında ise Yunan ordusunun İzmir'in işgaline karşılık birçok zeybek ile birlikte güçlü bir direniş gerçekleştirmişlerdir. Bu sırada düzenlenen Malkaç baskını sayesinde Kurtuluş Savaşı dönemindeki ilk galibiyetlerden biri kazanılmıştır.

1895 yılında doğan Yörük Ali Efe genç yaşına rağmen Aydın Nazilli bölgesinde efelik görevi yapmıştır. Efelerin Efesi ve Dokuz Dağın Efesi gibi unvanlara sahiptir. Yörüklerin Sarı Tekeli aşiretine bağlı olmalarından dolayı Yörük lakabını almışlardır. Henüz üç yaşındayken babasını kaybetmesinin ardından 4 yaşındayken annesi başkasıyla evlenmiştir. Babasının mezarına sıkça ziyarete gitmeyi ihmal etmeyen Ali Efe, okuyamamış olması konusunda babasının mezarı başında serzenişlerde bulunmuştur. 14 yaşındayken bir Yörük kızıyla evlenir ve Abdi ismini verdiği bir evladı olur. Kısa süren ilk evliliği sonrasında ikinci evliliğini de Feride Molla Hanım ile gerçekleştirmiştir. Bu evliliğinden de 8 çocuğu olmuştur.

Efelerin Efesi lakabının en çok layık görüldüğü zeybeklerden biri olan Yörük Ali Efe ağır bir araba kazası sonucunda hayatını kaybetmiştir. 1951 yılında gerçekleşen araba kazası sonrasında oldukça ağır yaralanmış olan Ali Efe, Bursa'da tedavi edildiği sırada vefat etmiştir. Yenipazar'daki evinin bahçesine defnedilmiş olan son efenin evi 2001 yılında Kültür Bakanlığı tarafından müzeye dönüştürülmüştür.

Ege'nin en önemli değerlerinden ve önem verdiği son zeybeklerden biri olan Yörük Ali Efe adına türküler bestelenmiş bir kişiliktir. Efelerin Efesi olarak her satırda vurgulanan Yörük Ali muazzam kişiliği ve Kurtuluş Savaşı'na olan katkıları ile Türk Tarihi için unutulmaması gereken kişilerde biridir. Tolga Çandar tarafından seslendirilmiş olan türkü Milli Mücadele kahramanlarından biri için yazılmış olan dörtlüklere hayat vermektedir. Bu sebeple Ege türküleri arasında en çok sevilen eserlerden biri niteliğindedir.

Destansı bir hayat ile Türk tarihindeki önemli isimlerden biri olan Yörük Ali Efe yaşadığı süre boyunca efelik ettiği halkın geleceği için elinden geleni yapmıştır. Yazılı ya da basılmış Ali Efe'ye dair tarihten gelen herhangi bir eser olmasa da günümüzde bu önemli kişiliğe yönelik kitap çalışmaları bulunmaktadır. Bu çalışmalardan biri olan Milli Mücadele Aydın isimli kitap Aydın Belediyesi tarafından hazırlanmış bir kitap serisidir. Milli Mücadele'de Aydın Sancağı ve Yörük Ali Efe isimli sekizinci eserden önce yedi adet daha eser bulunmaktadır. Yörük Ali Efe'nin hayatının anlatıldığı kitaplarda Kurtuluş Savaşı ve Aydın'ın düşman işgalinden kurtuluşu gibi önemli noktalar bulunmaktadır. 30 Kasım 2017 tarihinde ise Aydın Büyükşehir Belediyesi tarafından, Dalama Yörük Ali Efe Köprüsü açılmıştır.