Muhittin AKBEL / EGEDESONSÖZ – Hastanelerin acil servislerinde uygulanan triyaj sistemi sayesinde hastalara, sağlık durumlarının önem sırasına göre müdahale edilirken, bu uygulama artık olay yerlerinde de olacak. Acil Afet Ambulans Hekimleri Derneği (AAHD) Başkanı Dr. Turhan Sofuoğlu önderliğinde geliştirilen projede önemli ilerlemeler sağlandı. 'Olay Yeri Triyaj Yönetiminde İnovasyon' başlıklı, yaklaşık 3 yıldır üzerinde çalışılan AB projesinde üretim aşamasına gelindi. Henüz ticarileşmeyen ürün sayesinde, deprem, patlama, trafik kazası gibi acil ve afetlerde yaralılara teknolojik destekle en hızlı bir şekilde triyaj (Tedavi ve hastaneye öncelikli yönlendirme) uygulanacak ve risk derecesine göre hastaneye ulaştırılmaları sağlanacak.
İLK DENEMELERDEN OLUMLU SONUÇLAR ALINDI
Avrupa Birliği'nin başlattığı 'iProcureSecurity PCP' yani, Afetlerde Yenilikçi Triyaj Yönetimi Projesi adlı projede Avusturya, İspanya, İtalya, Yunanistan ve Almanya ile birlikte yer alan Acil Ambulans Hekimleri Derneği (AAHD) ve İzmir Büyükşehir Belediyesi İtfaiyesi, bu kez 'Olay Yeri Triyaj Yönetiminde İnovasyon' ile yeni bir cihazın geliştirilmesine katkı koydu. AAHD Başkanı Dr. Turhan Sofuoğlu, fikir babası olduğu proje hakkında Egedesonsöz'e açıklamalarda bulundu. Geliştirilen teknolojik ürünler ve yapay zeka destekli yazılımların İzmir, Atina, Viyana, Milano ve Malaga'da farklı acil durum ve afet senaryolarında denendiğini, olumlu geri bildirimler alındığını anlatan Dr. Sofuoğlu, şunları söyledi:
İZMİR BÜYÜKŞEHİR İTFAİYESİ İLE EL ELE
'Acil Ambulans sistemini hangi konularda inovasyon ihtiyacı var diye bir araştırmaya ve çalışmalara başladık. Projeyi biz yönlendirdik. Yapay zeka, drone gibi çeşitli unsurlar ortaya kondu. Sonuçta inovasyon ihtiyacı olan alanlar sıralandı ki, aralarında triyaj da vardı. Yapılan ilk projenin ardından yapılacak ikinci projenin bir ürüne dönüştürülmesine karar verildi. Fikir babası biz olduğumuz için bu geniş kapsamlı AB projesinin içine biz de girdik ama dediler ki, yanınıza bir de devlet kurumunu alın. Biz de her zaman birlikte işler ürettiğimiz İzmir Büyükşehir Belediyesi İtfaiyesi Arama Kurtarma Sağlık (AKS) birimini yanımıza aldık. Projede İtalya, Yunanistan, Avusturya İspanya da var. Fikir babası biziz, projenin koordinatörlüğünü Avusturya'dan bir kuruluş yapıyor. İşin içinde Avusturya Kızılhaç da var.'
BUGÜNKÜ SİSTEM, 2. DÜNYA SAVAŞINDAN BERİ KULLANILIYOR
Triyaj sisteminde çok uzun zamandır hastanın boynuna kart iliştirilerek yapıldığını, bunun artık demode olduğunu belirten Dr. Turhan Sofuoğlu, 'Kırmızı acil, sarı ikinci sırada, yeşil ayakta tedavi edilebilir anlamına gelir. Siyah ise ölü veya yaşama şansı kalmamış demektir. Bu yöntem, bombalı bir saldırıda, depremde, büyük bir kazada, yangınlarda kullanılacak bir şey değil' dedi ve şu değerlendirmelerde bulundu:
'Mesela Ankara Gar katliamının yıldönümüydü iki gün önce. Orada yüzlerce yaralı vardı, hiçbirine triyaj yapılmadı. Hepsini tıklım tıkış doldurdular ambulanslara hastaneye gönderdiler. Hangisinin durumu daha ağır, bilen yok. En çok bağıran, en çok ağlayanın durumu daha ağırmış gibi görülür, o en önce ameliyata alınır. Ama sesi çıkmayan, belki de baygın yatan, arka plana atılır. 6 Şubat depreminde yaralılar hastanelere kaldırıldı ama hangi hasta, hangi hastanede, bunu bile kayıt altına alamadık. Dedik ki, öyle bir şey geliştirelim ve her şartta triyajı yapalım, daha çok hayat kurtaralım! Saniyeler içerisinde triyaj yapma imkanı sağlayacak yeni proje.'
HASTA DAHA YOLDAYKEN, HASTANEYE BİLGİ İLETİLİYOR
AAHD Başkanı Dr. Turhan Sofuoğlu, projede öne çıkan ürünün ticarileşip üretime geçmesiyle birlikte nasıl kullanılacağı ve ne gibi faydalar sağlayacağını şu sözlerle ifade etti:
'AB bu iş için çok büyük para desteği sağlıyor. Firmalar tarafından geliştirilmiş 10 ürün arasından çoğunu eledik, iki tanesi öne çıktı. İspanya'da, Avusturya'da, İtalya'ya, Yunanistan'da, İspanya'da bunlar, bizim gibi ambulans dernekleri tarafından denendi, olumlu sonuçlar alındı. Biz İzmir olarak depremde deneme yaptık. Cep telefonuna indirilmiş, yapay zeka desteğinin de alındığı bir uygulama var. Kol saati şeklinde geliştirilmiş cihaz, hastanın koluna takılıyor. Cep telefonunu, saat şeklindeki ürüne tutuluyor. Bir başka ürün de, vücuda yapıştırılan bir şey. O da kendi kendine analiz yapıp triyaj kodunu belirliyor. Telefona gelen verilerle kırmızı, sarı, yeşil renklerle sinyaller oluşuyor. En acil vaka hemen hastaneye gönderiliyor. Bu işlemler, hastanın nabzına, tansiyonuna hiç bakmadan yapılabiliyor. Böylece zamandan kazanılıyor. Sözünü ettiğim cihazlar, daha ileri aşamaya getirilecek. Bilgiler, hasta daha yoldayken hastaneye gönderiliyor. Hastanedeki doktorlar, acil hasta geleceğini öğrendikleri için hazırlıklarını yapıp bekliyorlar, gelir gelmez müdahale ediyorlar. Böylece hastaya geç müdahale nedeniyle ölümlerin önüne önemli ölçüde geçilmiş olacak. Bu ürünün ticarileşme aşamasına geldi. Firma, bu ürüne ticari kimlik kazandırdıktan sonra tüm dünyada kullanılmaya başlanacak. 2025 yılının sonuna doğru ülkemizde de kullanmaya başlarız. Fikir babası İzmir olduğu için bu ürünü daha ucuza alma şansımız olabilir. Bu uygulamayı ambulansta bulunan doktor da yapabilir, paramedik arkadaşlar da yapabilir.'