Sevgili arkadaşım Nil Serter'in İstiklal Savaşımızı resmeden sanatçılarımızın anlattığı yayının ilk bölümünü dün aktarmıştım.
Bugün aynı yayından Nil'in izniyle devam ediyorum… Cumhuriyetin ilanından sonra bir kısmı resim eğitimi almak için Paris'e gönderilen, bir kısmı ülkemizde sanat çalışmalarına aralıksız devam eden ama hepsi sanatlarıyla dünya çapında tanınan, yurt dışında da sergi açan Türk çağdaş resminin öncüleri sanatçılarımız.
Nil'in yayınında kullandığı Atatürk Portrelerinin en ünlülerinden de birkaç örnek vermek istiyorum.
Mihri Müşfik Hanım'ın Mareşal tablosu. Atatürk'ün İlk Mareşal Üniformalı Resmi. Cumhuriyetin ilanından sonra Atatürk'ün portresini yapan ilk Türk ressamı Mihri Hanım'dır. Bilindiği üzere Mihri Hanım batıda eğitim gören ilk kadın ressamımızdır.
Mihri Müşfik, Mustafa Kemal'i ilk kez mareşal üniformasıyla ayakta canlandıran yaklaşık 3 m yüksekliğinde yağlıboya bir portresini yaptı ve Çankaya Köşkü'ne götürerek kendisine sundu. Daha sonra bu tablo Yugoslav Kralı Alexander hatırasına Yugoslavya'ya hediye edilmiş II. Dünya savaşı sırasında Belgrad Sarayı'nın tahrip olmasıyla kaybolmuştur. Ancak 1990'larda tesadüfen bulunmuştur.
İbrahim Çallı, Mustafa Kemal Atatürk Portresi, 1935, tuval üzerine yağlıboya, 140×119 cm, MSGSÜ İstanbul Resim ve Heykel Müzesi koleksiyonu.
İstanbul'un kurtuluşundan yirmi üç gün sonra Cumhuriyet ilan edilir ve Mustafa Kemal Paşa Cumhurbaşkanı seçilir. Gazi 2 Ocak 1924'ten 22 Şubat 1924'e kadar İzmir'de bulunur. İzmir'e ziyarete giden bir kurul arasında İbrahim Çallı da vardır.
Çallı, Atatürk'le karşılaşır ve kendisine; - 'Türk milletinin gönlündeki Mustafa Kemal'in portresini yapmama izin verir misiniz Paşam?' der.
Atatürk de; '- Mademki gönüllerde yaşayan Mustafa Kemal'i çizmek istiyorsun, benim modelliğime gerek yok' karşılığını verir…
Çallı, arkadaşlarına bir süredir Mustafa Kemal portresi üzerinde çalıştığını ama tamamlayabilmesi için Atatürk'ü bir kez görmesi gerektiğinden söz etmiştir. İbrahim Çallı ilerleyen yıllarda birçok Atatürk Portresi yapmıştır. Bunlar özel koleksiyonlarda, buradaki tablonun olduğu gibi Resim Heykel Müzesi'nde, İş Bankası Koleksiyonunda sergilenmektedir.
Ve bir anısı ile tamamlayalım: Atatürk ve Çallı arasında Resim Heykel Müzesinin açılışında bir konuşma geçmiş ve Çallı hazırcevaplığını burada da göstermiştir: 'Büyük paşam, sen Türk milletinin ve Çallı'nın gönlündesin, dedim. O bana, 'Türk milletinin ve Çallı'nın gönlündeki Mustafa Kemal'i mi, karşındaki Mustafa Kemal'i mi yapacaksın?' diye sorunca ben de 'Tabii gönlümdeki Mustafa Kemal'i' dedim. 'Öyleyse yap' dedi ve ayrıldık. Sonra bu resmi yaptım. Resim ve Heykel Müzesi'nin açılışında Atatürk resmi görünce: 'Fena değil, ama bunun gözlerinden biri sağa, biri sola bakıyor o neden?' diye sorunca 'Paşam, siz hem sağı, hem solu, hem de uzağı gören insansınız. İmkanım olsaydı bir de arkaya baktırırdım.'
Türk Tarih Kurumu, Cumhuriyet'in kuruluşunun 100'üncü yılına özel hazırladığı 'Tuvalde Yüzyıl: Cumhuriyet'in 100. Yılında 100 Ressam 100 Resim' sergisi Mayıs- Temmuz ayları arasında Ankara CerModen'de gerçekleşti.
Türk resim sanatında iz bırakan 100 ressamın çalışmalarından oluşan sergide, daha önce gün yüzüne çıkmayan eserler de ilk kez beğeniye sunuldu. Sergide, Cumhuriyet döneminin ilk yıllarından bugüne Türk resim sanatına etki eden farklı akımlar yansıtıldı. TTK arşivinden Cumhuriyet'in ilk dönemlerine ait sergi katalogları, broşür, davetiye, fotoğraf gibi materyallerden oluşan önemli dokümanlar da sergilendi.
Seçki, TBMM, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Yapı Kredi Bankası, Halkbank, Milli Kütüphane, Etnografya Müzesi, İstanbul Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, özel koleksiyonlar ve sanatçı koleksiyonlarından eserleri bir araya getirdi.
Öte yandan Türk Tarih Kurumu arşivinden son yüzyıl resim sanatına ait bazı önemli dokümanlar da sergilendiğini söylemiştim. Proje ile sanatseverlerin ve Türk sanat tarihine merak duyanların ilgisine sunulmak üzere Türk resim sanatının kısa tarihinin ve sergide yer alan eserlerin tanıtıldığı 'Tuvalde Yüzyıl' adlı bir sergi kitabı da yayımlandı.
***
Teşekkürler Dr.Nil Serter… Bir aydınlanma devrimi olan Cumhuriyet yarattığı sanatçılarla da yaşıyor. Yaşasın Cumhuriyetimiz.