Oktay GÜÇTEKİN / EGEDESONSÖZ - İzmir'de sıkça tartışmalara neden olan ve İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Cemil Tugay'ın 'ortaklık bitmeli' sözleri ile tartışmaların yeniden alevlendiği İZBAN konusunda İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi'nin Haziran ayı olağan meclisinde tartışmalar yaşandı.
Kamuoyunda yaşanan tartışmalar sonrası düğmeye basan Başkan Cemil Tugay, talimatı doğrultusunda İzmir Metro A.Ş. Genel Müdürü Sönmez Alev'in meclis salonunda bilgilendirmelerde bulundu.
TUGAY: BİLGİLENDİRME YAPMAMIZ LAZIM
İlk olarak açıklamalarda bulunan Başkan Tugay, 'İZBAN'la ilgili son zamanlarda kamuoyunda konuşulan ve basına yansıyan bazı tartışmalar oldu. İZBAN'la ilgili bilgilerimizi tazelemeye ihtiyaç olduğunu düşünüyorum. Şu anda yaşanan sorunların nelerden kaynaklandığını bilgilendirme yapmamız lazım. Bu nedenle İZBAN Yönetim Kurulunda olan Sönmez Alev'i kısa bir bilgilendirme yapması için davet ettim' dedi.
ALEV: TOPLU TAŞIMADA ROLÜ YÜZDE 14
Tugay'ın sözleri sonrası söz alan İzmir Metro A.Ş. Genel Müdürü Sönmez Alev, 'İZBAN'ın bir felsefesi var. Merkezi yönetim ve yerel yönetimi olmak üzere iki büyük gücün sinerjisinden oluşan bir yapı var. Bunların olabilmesi için bu işbirliğinin gereği düşünülerek İZBAN başladı. İZBAN'IN bir yapım bir de işletim tarafı var. İşletim tarafını adı İZBAN. Yapım tarafı ise İzmir Banliyö Sistemi Geliştirme Projesi.B sistem bir altyapı ile başladı. İki büyük ortak görev paylaşım ile İzmir'in atıl durumda olan bir altyapı vardı. Bu protokole uygun olarak İZBB bu sistemin üzerindeki tüm istasyonları yeniden yaptı. 6 tanesi sadece TCDD'nin geçmişten kalan istasyonlarıydı. Bunları da yenileyerek 41 istasyonu tamamladı ve bunları mülk sahibi olarak İZBAN'da kullanılması şartı ile TCDD'ye devretti. TCDD'de bu hattın altyapı, bakımını , sinyalizasyon sisteminin kurulmasına üzerine aldı. İzBB yaya alt ve üst geçit bağlantılarını yaptı. Sonuçta 'kim ne yaptı'dan öte İzmir'e bir şey yapmanın, kent bir eser çıkarmış olmanın çabası ile başlandı ve yürütüldü. Geriye dönük baktığınızda tartışılacak çok şey çıkıyor ancak İZBAN gibi raylı sistemi İzmir'de yolcu taşımada etkin olmayan sistemin 250 binden fazla yolcu taşıyan şekle dönüşmesi… 2005 yılında protokol yapıtlı. Kamu kurumsal kimliğine kavuştu, 30 Ağustos 2010'da yolcu taşımaya başladı. 6 Mart 2011'de devlet töreni ile açıldı. Bir genel seçimin hemen öncesinde olan açılıştı. Bu kaynaştırıcı özelliğini burada bile görmek mümkün. 2012'de 50 milyonuncu yolcusunu taşıdı. İlk işletmeye 33 set 99 vagondan oluştu. 2012'de 40 set daha sözleşmesi imzalandı. 2 yıl sonrasında trenler gelmeye başladı. 2013'de en iyi iş birliği ödülünü aldı. Sonrasında Hilal istasyonu açıldı. 2014'de 200 milyon yolcuya geldik. 2016'da Torbalı istasyonu açıldı. 2017'de Selçuk istasyonu açıldı. 2023'te ise 900 milyonuncu yolcumuzu taşıdık. Sefer sayımız bugüne kadar 1 milyon 152 bin'i aştı. İlk başladığımız gün 12 bin yolcuyu yaşadık ve her hafta hızlıca yolcu sayımız artış yaşandı. İZBAN o kadar önemli bir marka ki. İki tarafta da önemli bir dev var. Terazinin neresine dokunsanız çok ciddi bir oynama oluyor. Biz yönetim kurulumunda taraf sözcüğünü kullanmazdık. Ancak tarihlerden sonra felsefenin bozulduğu yer oldu. En büyük eleştirilerden biri kalabalık olması... Tabii ki toplu taşımalar kalabalık olacak. Toplu taşımalarda oturma alanı yüzde 20'dir. Oturma alanlarının olmaması kalabalık olduğu anlamına gelmez. Orta taraflarda çok kalabalık olabiliyor. Trenlerimizin uzunluğu 210 metre. Ancak biz yürümeyi sevmiyoruz. Oturma kısımlardaki yoğunluk ile uç kısımlardaki yoğunluk farklı. Günde taşıdığımız yolcu sayısını yarısını 5-6 saatlik sürede taşıyoruz. Bunlar 16-20 arasında yoğunluk yaşanıyor. En yoğun istasyonumuz Halkapınar olurken, en yoğun ikinci istasyonumuz ise Alsancak. İZBAN'ın toplu taşımadaki rolü yüzde 14. Raylı sistemler ise yüzde 35,5'luk orana ulaşmış durumda' ifadelerini kullandı.
SEFER ARTTIRMAK İÇİN SETLERİ ARTIRMAMIZ LAZIM
Sinyalizasyon sürecine dikkat çeken Alev, 'Demiryollarında hem emniyeti hem aksamadan gitmesini sağlayan sistem sinyalizasyon sistemi deniliyor. İZBAN'daki sinyalizasyon sistemi maalesef 2010 öncesinde olan seviye 1 denilen bir sinyalizasyon sistemi. 2005 protokolünde sinyalizasyon sisteminin ihtiyaçlara göre yenilenmesi görevi vardı. Ancak maalesef sıkıntılı.Bugün 10:30 civarında makas arızasından kaynaklı 20 dakikalık gecikmeler yaşandı. Bu tarz sorunları maalesef yaşıyoruz. Sinyalizasyon sistemi kapasitesi şu anki sistemimizi bile karşılamakta zorlanan sarı ışıkta geçişle yönetebildiğimiz bir sistem. Ulusal bir hatta çalıştığımız için hatta birçok işlem yapılıyor. Bunlarındaki herhangi bir aksamada bizim sistemimizi de etkiliyor. Yolcularımızda bazen teren içinde bazen duraklarda beklemesi gerekiyor.Bunları düzenleyebilmek için bazı şeylere ihtiyacımız var. Başta sinyalizasyon sistemimizin yenilenmesine ihtiyaç var. 2012'den beri gündeme geldi ancak hem Ankara –İzmir YHT'ye bağlandı. Şu an sinyalizasyon sistemi yenilenemiyor ve bu da bizi sıkıştırıyor. Filo ihtiyacı da bizim için önemli. 12 dakika işletme yaptığınız yerde 6 dakikalık seferler yapmanız için set sayısını 2 katına çıkarmamız gerekiyor. Filoya ihtiyacı için başkanımız iradesini belirtti. Bu araçlar alındığı takdirde araçları kullanmak lazım, seferleri arttırmak istenecek ancak bunu karşılayacak sinyalizasyon sistemi yok. Burada her şey zincirleme olarak birbirine bağlı. Çokça araç alımı gündeme geldi. Ancak birince nedeni araçların geldiği takdirde sinyalizasyona sisteminin hızlıca geliştirilmesi gerekecek. İkinci neden ise yaşadığımız ekonomik problemler. Toplu ulaşımda Türkiye'de belki biz daha fazlasını yaşıyoruz tarifelerimiz düşük kalmasından dolayı maddi tarafı var. İZBAN'ın kuruluşunda söyle bir mantık vardı; İZBAN kendi yağında kavrulsun. 2017-2018 yılına kadar bu oran gelirlerin giderleri karşılama oranı gayet iyi. Trenler İZBAN tarafından alınsın ancak parası sermaye arttırımı yoluyla ödensin dendin. Ancak şimdi ne oldu? Tarihlerin düşük kalmasından dolayı bizim işletmedeki maliyetlerde yani gelirlerimiz giderlerimizin yüzde 50'sini karşılıyor. İşletme giderlerini sermaye artışı ile karşılamaya çalışıyoruz. Trenlerin kredisi nasıl ödenecek? Kredi ödemesinde sıkıntılar yaşanıyor ve ek krediler alıyoruz. Ancak borç giderek büyüyor' dedi.
TUGAY: NEDEN DÜŞÜŞ YAŞANDI?
Araya giren Başkan Cemil Tugay, 'Grafikte dikkat çekilmesi gereken bir nokta var. 2020 yılında gelir ve gider dengesi yaklaşırken 2022'de niye o kadar zarar olmuş? 2018'de gelir ve gider dengesi ortadayken gelir giderin üstündeyken neden 2022'de bu kadar düşüş yaşandı?' sorusunu yöneltti.
ALEV: RAYLARIN KİRASI
Tugay'ın sorusuna yanıt veren Alev, Elektrik ücretleri, personel gideri artı. Hat kirası da enflasyon oranı doğrultusunda artı. 71 milyon olan yıllık kiramız 246 milyon TL'lere yükseldi. Elektrik parasını orayı elektriğin sahibi TCDD alıyor. Rayların kirasını TCDD alıyor' yanıtını verdi.
TUGAY: EKONOMİK KRİZLER YAŞANIRKEN...
Yeniden söze giren Başkan Tugay, 'Ekonomik kriz yaşanırken, biz vatandaşın bilet fiyatını arttırmalıyım diye direnirken, enflasyona oranında elektrik artışı, enflasyonun üstünde ray kira fiyatı arttı. Bunu da TCDD aldı. İZBAN niye zarar ediyor diye soranlar vardır...' diye konuştu.
ALEV: TCDD'YE BİRİKMİŞ RAY KULLANMA BEDELİ VAR
Yeniden sözüne devam eden Alev, 'Bir şekilde bu borcun yapılandırılması lazım. Borç 120 milyon Dolar civarında. 2024'de 92,7 milyon Dolarlık bir ödeme var. Eğer bunu ödersek 2025'de 19 milyon Dolar, Bunu da ödersek 2026'de 7,5 milyon Dolar var ve bunarlı ödersek borucumuz bitiyor. Bunları öderken yeni tren almanın maddi koşullarını dikkate almak gerekiyor. TCDD'ye birikmiş bir ray kullanma bedeli var' ifadelerini kullandı.
TUGAY: HİÇBİR YERDE BÖYLE ORTAKLIK YOK
Artan ray maliyetine tepki gösteren Tugay, 'Bu ülkede 2023'den 2024'e kadar neyin ücreti 3,5 kat büyüdü. TCDD'nin talep ettiği ray fiyatlarının nedeni nedir?Türkiye'de TCDD'de İzmir haricinde hiçbir yerde böyle bir ortaklık yok. Başka hangi şirkette var?
YILDIZ: MANİPÜLE EDEREK SORUYORSUNUZ!
Tugay'ın araya girmesine tepki gösteren AK Parti Grup Başkanvekili Hakan Yıldız, '2020-2022-2023 yılındaki sermaye artırımına Büyükşehir payını yatırdı mı? Burada Büyükşehir bürokratı bir sunum yapıyor ancak siz manipüle ederek soru soruyorsunuz. İZBAN ortalama 85 milyon yolcu taşıyor. En fazla yolcu taşıyan 3'üncü nokta Alsancak dendi. Biz Alsancak'ta o yolcuyu bindirmesek lastikliye döndürürsek ne hale gelir trafik? Sermaye artırımı yapıyorsunuz 5 kere neden bunlar için hükümsüz kalıyoruz?' dedi.
ALEV: TESCİL EDİLMEDİ
Yıldız'ın sorusuna yanıt veren Alev, '2022'de sermaye artışı yapılmamış. 2024'de yapılan 600 milyon TL. Sermaye artırımını tescil edilmedi. Nedeni ise kredilerden dolayı bilançomuzdan kaynaklı o kadar bozuluyor ki sermaye artırımında tescil makamı dedi ki siz yüzde 50'nin üstünde ödeyeceksiniz. İlk aşamada hiç planda olmayan şekiller yüzde 50 çıktı ve 3 aylık süre için sermaye tescili yapılamadı' ifadelerini kullandı.
YILDIZ: 911 MİLYON BORCUMUZ VAR MI?
Tekrar söz alan AK Parti Grup Başkanvekili Hakan Yıldız, '109 milyon Dolar kredinin yapılanması hükümetimizin devreye girişi ile Vakıfbank'tan onaylandı. Biz Vakıfbank'ta 7,5 milyon doları kapatmak için İzBB kredi istedi dedi. Yapı krediyi kapatmak için kredi istiyorsun. Yeni yıllarca sermaye artışı yapmadığınız için sıkıntılı duruma düşüyorsunuz. 85 milyon ortalama yolcu taşıyan, İzmir ulaşımını yüzde 15'ini taşıyan İZBAN'ın içinde eskik aktarım yaparak doğru noktaya taşıyamayız. 120 dakika başladığında ortak olan bir protokol vardı. Yönetim anlayışınızdan kaynaklı düşüyor. Pandemide 46 milyon yolcuya düşüyorsunuz. Pandemi devamı yansımalar ile 64 milyon sonra 84 milyona çıkan yolcu taşımacılığını var. İZBAN'ı yöneten sizsiniz. Siz ortağınıza 911 milyon borcunuz var mı yok mu ortak olarak' diye konuştu.
TUGAY: BURADA BİR HATA VAR!
Yıldız'ın sorusu üzerine Alev'e sorusunu yönelten Başkan Tugay, 'Bu neyin borcu?' ifadelerini kullandı. Sönmez Alev ise 'Elektrik ve hat borcunun birikmesinden oluşan bir borçtur' yanıtını verdi. Son olarak yeniden söz alan Başkan Tugay, 'TCDD kendi seferleri için kullandığı hat için, kendi trenleri kullanıyor, yolcu gecikmelerinde hattın baksa seferler tarafından kullanılmasından kaynaklı oluyor. Elimizde bilet fiyatlarını arttıramamışız, millete yük olmasın demişiz, buradan zarar girmiş bir kurum var. Bunun ortağı da TCDD. TCDD İZBAN'ın borcu atmaması için destek olmalı. Ancak ne yapıyor? Raylardan aldığı parayı arttıyor. Bu zararın büyümesine değil küçülmesine neden olmalıydı. Ancak burada bir hata var' dedi.