9 Nisan Pazar günü Paskalya, Hristiyan aleminde tütsüler, çikolatalar, tavşanlar ve yumurtalarla kutlanan, İsa’nın çarmıha gerilişinin üçüncü gününde göğe yükselip tekrar dirilişinin (resurrection) kutlandığı dini bayram. Ortodokslar daha faklı bir tarihte kutluyorlar, bu tarih Katolik ve Protestan Paskalyası. İtalyancada Pasqua, Fransızcada Paques, Yunancada Pascha, Danimarkada Paaske ama İngilizce tabiri Easter. Almancada da Ostern. Acaba bu farklı sözcük, Easter’ın kaynağı ne?

Eostre (Ostara) Anglo-Saxon Pagan dininde bahar ve doğurganlık tanrıçası. Ostara Keltlerde ilkbahar tanrıçası, Keltler bir ağacın çevresinde dans ederek kutlarmış bu bayramı. Paganism kökenleri dünyanın kadim doğa dinlerine uzanan bir inanç biçimi ve bu dinlerin genel adı. Bu dinlere ait olanlara pagan deniyor.

Latince paganus sözcüğü kırsal demek, Hristiyan inancında olmayanlara pagan denirken, Hristiyanlık önce kentlerde yayıldığı için bunların çoğu kırsal kesimde yaşayan kişilermiş. Paganların cami, kilise, sinagog gibi ibadet yerleri yok, ama özellikle ağaçlar, sonra tepeler, deniz kıyıları, mağaralar kutsal sayılıyor. Yani, tüm doğa paganların ibadet alanı. Felsefesi doğanın yüceltilmesi, tek bir kurucusu, kutsal kitabı ya da dinsel felsefesi yok.

Paskalya sözcüğünün kökeni de İbraniceden geliyor. Benzer tarihlerde Museviler de pesach/passover denilen Hamursuz bayramlarını kutluyorlar. Yani tek tanrılı ve çok tanrılı dinlerin iç içe geçtiği, sözcüklerin ve geleneklerin birbirinden türetildiği karmaşık dünyamızın bir yansıması bu bayramlar, kutlamalar. Vikinglerde de Eostre.

Yunanlılar seçtikleri en kuvvetli yumurtaları birbiriyle tokuştururken, İngilizler çocukların bulması için yumurtaları bahçede çiçeklerin, ağaçların altına gizliyor. Bayram öncesi günlerce haşlanıp katılaşmış yumurtalar güzel renklere boyanıyor, üzerlerine resimler yapılıyor. Her yerde yumurta şeklinde çikolatalar satılıyor. Yani tam bir keyifli kutlama ortamı oluşuyor.

Easter denilen, burada kutlanan Paskalya ise Hristiyanlıktan çok önce İngiltere’de bir pagan festivali olarak başlamış. Amaç Kuzey yarımkürede ilkbaharın gelişini kutlamak. Ekinoksla da ilgili. Yumurta pagan inancında tekrar doğuşu, yeni yaşamı simgeliyor. Yüzyıllar içinde bu pagan anlayışı ile Hristiyanlık birleşmiş ve bugünkü kutlamaları doğmuş.

Peki Ortodokslar neden farklı bir tarihte kutluyorlar? Onlar bu bayramlar için Julyan takvim kullanırken Katolikler Gregoryen takvim kullanıyorlar, aynen bizim dini bayramlar için farklı takvim kullandığımız gibi, farklı takvim kullanınca bayram tarihleri de her yıl oynuyor. Bazıları Easter sözcüğünün East (Doğu) sözcüğünden türediğini düşünüyorlar. Güneşin doğuşunu simgeliyor yani…

Çikolata yenmesinin nedeni de öncesinde bir ay, (bazen 40 veya 50 gün) tatlıya, çikolataya oruç tutulması, bazı kültürlerde bu süreçte yumurtaya da oruç tutulması ve nasıl biz de Ramazan sonrası Şeker Bayramında gelenek olarak tatlı yiyorsak onlar da Paskalya bayramlarında bir ay yemedikleri çikolata ve yumurtayı yiyorlar. Kısacası her din, her kültür, çok tanrılı dinlerden başlayarak tek tanrılı dinlere kadar birbirini örnek almış ve yerleşmiş gelenekleri silmeyip kullanmaya devam etmiş.