İzmir’de ‘Börklüce’ buluşması!

İzmir'i öncelikle ‘Akdenizli kimliğiyle’ öne çıkarma hedefiyle çalışmalarını sürdüren İzmir Büyükşehir Belediyesi Akdeniz Akademisi tarafından düzenlenen Büyükşehir Belediyesi Adnan Saygun Sanat Merkezi'nde ‘Uluslararası Börklüce Mustafa Sempozyumu’ başladı.

2-5 Haziran tarihleri arasında gerçekleşen sempozyum, 1416 yılında yaşanan  Börklüce Mustafa İsyanı’nın 600.yıldönümü dolayısıyla  ele alınıyor. Türkiye'nin yanısıra ABD, Almanya, Azerbaycan, Bulgaristan, Fransa, İngiltere, Romanya ve Yunanistan'dan bilim insanı ve yazarların katıldığı sempozyum, ayaklanmanın yerel dinamiklerini sorgulayarak evrensel özellikleri farklı yaklaşımlar çerçevesinde masaya yatırıyor.

‘Uluslararası Börklüce Mustafa Sempozyumu’nun açılış töreninde konuşan Ege Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü öğretim üyesi Doç.Dr. Alp Yücel Kaya, İzmir Akdeniz Akademisi'nin kurulduğu günden beri gerçekleştirdiği çalışmaları özetledi. Uluslararası Börklüce Mustafa Sempozyumu'na konu olan isyanın 6 asır geçmiş olmasına rağmen unutulmadığını hatırlatan Yücelkaya, “İzmir’in Karaburun köylülerinin Börklüce Mustafa önderliğinde ortaklık ve ortak kullanım talepleriyle gerçekleşen toplumsal hareketin Ege’nin iki yakasına da uzanan etkileri oldu. Bu ayaklanma bir diğer yandan İzmir ve Akdeniz’i yeni bir perspektif ve bakışla ele almak açısından ayrı bir önem taşıyor. İsyana etki eden tüm etkenleri, iktisadi ve toplumsal koşulları ele almak istiyoruz. 1970’lerden bu yana kapitalizmin ağır krizlerini yaşıyoruz. Bu krizlerin toplumsal etkileri ise 2008’den beri giderek ağırlaşıyor. Ağırlaşan şartlarla birlikte, bir toplumsal hareketlilik de sözkonusu. Özellikle, Akdeniz’i sarsan ayaklanmalar, bu toplumsal hareketliliğin merkezi oldu. Tunus, Mısır, Yunanistan, İspanya, Türkiye’de Gezi olayları, daha sonra da ABD, bugünlerde ise Fransa’daki olaylar, bütün bunlar isyanların iktidara meydan okumalar olarak yeniden düşünülmesi gerektiğini ortaya koyuyor. Bu bağlamda, tarihsel bir perspektifle Börklüce Mustafa’yı yeniden düşünmek, İzmir ve Karaburun’daki bu toplumsal hareketliliği özgünlüğünü tartışmak önemlidir diye düşünüyoruz” dedi.

Toplumsal hafızamız canlanacak
İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclis Üyesi Muzaffer Tunçağ, “Büyükşehir Belediye Başkanımız Sayın Aziz Kocaoğlu, Akdeniz Akademisi fikrini geliştirirken sadece Anadolu ve Ege’deki toplumsal ve kültürel süreçleri değil, İzmir'in de önemli bir parçası olduğu Akdeniz Havzası'ndaki gelişmeleri de ele almamız gerektiğini düşünmüştü” dedi. Tunçağ, “İzmir, tarih boyunca Akdeniz’in doğusundaki en önemli şehirlerden biri oldu. Toplumsal gelişmelerin isyanlar, düşünce çatışmaları ve sınıf savaşlarıyla ilerlediğini görüyoruz. Börklüce Mustafa, şu anda dünyadaki karışıklıkların bir ifadesi olarak bu sempozyumda ayrıntılı biçimde ele alınacak. Şeyh Bedrettin ve arkadaşlarının örgütlediği ateş de böyle, 600 yıl sonra bile güçlü bir şekilde anılıyor” dedi. Tunçağ, Börklüce Mustafa ve arkadaşlarının hedefinin ‘paylaşmacı kardeşlik düzeni’ olduğunu hatırlatarak “Güçlü bir halk hareketi olan Börklüce isyanı, bize bugün andığımız miras bıraktı. Sempozyuma çok değerli dostlarımız ve bilim insanlarımız katılıyor. Bu sempozyumda, isyanı doğuran dinamikler değerlendirilecek ve giderek küllenmeye başlayan toplumsal hafızamız bir daha canlanacak ve belki bir yerinden alev alacak” diye konuştu.  İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin Karaburun Belediyesi ile birlikte Karaburun'da Börklüce'ye adanmış bir meydan düzenlediğini hatırlatan Tunçağ, sözlerini “Sözkonusu alana bir heykel yerleştirilecek. Pazar günü sempozyumun katılımcıları hep birlikte Karaburun'a giderek hem çevre günü hem de kırkım şenliğiyle birleşecek olan bu etkinliğe katılacak” diyerek tamamladı. 

British Colombia Üniversitesi’nden Yrd.Doç.Dr. Saygın Salgırlı'nın oturum başkanlığı yaptığı  açılış oturumunda ise, Ege Üniversitesi’nden Prof.Dr. Ahmet Arslan ile TOBB Ekonomi Üniversitesi'nden Prof.Dr. Ahmet Yaşar Ocak birer konuşma yaptı. Salgırlı, sempozyumla sadece Akdeniz değil Osmanlı tarihi için çok önemli olan 1416 ayaklanmasını olabildiğince farklı bakış açılarıyla birlikte biraraya getirmeyi hedeflediklerini söyledi.

BÖRKLÜCE MUSTAFA KİMDİR?

14.yüzyılın ikinci yarısı ile 15.yüzyıl başında yaşayan Türkmen Alevi halk önderidir. Günümüzün komünist sistemini andıran bir sistemi öngörerek, 1415-1416 yıllarında Karaburun Yarımadası’nda etrafına topladığı Türkmen köylüler, Rum denizciler ve Yahudi tüccarlar ile toplanan fahiş vergilere ve yapılan haksızlıklara isyan etti. Nazım Hikmet, Şeyh Bedrettin Destanı’nda ‘yarin yanağından gayri paylaşmak her şeyi’ dizeleri ile Börklüce Mustafa’nın yaydığı öğretiyi anlatmış, müridi olduğu Şeyh Bedreddin’i ve Börklüce’yi günümüzde de popüler hale getirmiştir.

‘Börklüce Mustafa Sempozyumu’nda sunulan bildirilerin başlıkları şöyle;

· Tarih yazımında Börklüce Mustafa Ayaklanması üzerine tartışmalar ve yeni yaklaşımlar

· Ayaklanmalar tarihinde yeni yaklaşımlar, metodolojik ve teorik açılımlar

· XIV. Yüzyıl sonu XV. yüzyıl başı Akdeniz ve Avrupa’da toplumsal dinamikler: Feodal toplum; iktisadi ve toplumsal krizler; ayaklanmalar; savaşlar; nüfus hareketleri

· XIV. Yüzyıl sonu XV. yüzyıl başı Karaburun, İzmir, Anadolu ve Balkanlar’da toplumsal dinamikler:  Osmanlı, Bizans, Moğol coğrafyalarında toplumsal hareketlilik; iktisadi ve toplumsal krizler; ayaklanmalar; savaşlar; nüfus hareketleri; döneme ait terminoloji (keşiş, torlak, abdal, baldırı çıplak, vb.)

· Ayaklanmanın ve ortaklık taleplerinin arka planındaki iktisadi ve toplumsal dinamikler: Kölelik/serflik/köylülük; sipahiler/uç beyleri/derebeyler/toprak sahipleri; arazi rejimi; has, tımar ve vakıflarda dönüşüm; ortak mallara yönelik taarruz ve tepkiler; kriz ve yoksulluk; dönemin anti-feodal hareketleri; korsanlık; sosyal eşkıyalık

· Tarihsel topografya: Ayaklanmanın gerçekleştiği coğrafyaya dair tartışmalar ve topografya çalışmaları

· Ayaklanmanın Dini ve Felsefi Boyutları