Uluslararası Atom Enerji Kurumu (UAEK), İran’ın nükleer müzakereler kapsamında üzerine düşen adımları attığını açıkladı. İran’ı müzakereler yoluyla zaman kazanmakla suçlayan İsrail ve bazı Batı ülkelerinin aksine, kurumun aylık raporu İran’ın zenginleştirilmiş uranyum miktarını geçici uzlaşıya uygun olarak azalttığını gösterdi.
Görüşmelerin son gününde, müzakerelerin 7 ay süreyle uzatılması kararı çıktı. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, müzakerelerin uzatılma kararına rağmen, nihai anlaşmanın yapılacağından emin olduğunu söyledi.
ABD Dışişleri Bakanı John Kerry de aynı gün nihai anlaşmaya yönelik önemli ilerleme kaydedildiğini söyledi. İran’ın şimdiden çok miktarda nükleer maddeyi üretmeyi bıraktığını ve bu sayede dünyanın daha güvenli bir yer haline geldiğini söyleyen Kerry, şu aşamada yaptırımların kaldırılmasına dair ise bir karar alınmadığını açıkladı.
Geçen yıl 5+1 ülkeleriyle sağlanan uzlaşma uyarınca İran, yüzde 5 zenginleştirilmiş uranyum gazı stoğunu 8 bin 300 kilogramdan 7 bin 400 kilograma düşürdü.
Tesisleri inceleyen UAEK uzmanları, bir atom bombası imal edilebilmesi için yaklaşık 1000 – 1500 kilogram civarı zenginleştirilmiş uranyum gerektiğini söylüyor. Ancak İran’ın elindeki maddeler, etkili bir silah yapılması için gereken nükleer zenginliğe sahip değil.
Ayrıca rapora göre İran elindeki nükleer maddelerin büyük kısmını zaten nükleer yakıta dönüştürdü. Yani geri alınması uzun zaman ve büyük maliyet gerektiren bu işlem, İran’ın nükleer maddelerden bomba yapma niyetinin olmadığının da bir göstergesi olarak rapora geçti.
HER AY 700 MİLYON DOLAR
İngiltere Dışişleri Bakanı Philipp Hammond, son müzakere turunda taraflar arasında kayda değer bir ilerleme sağlandığını da belirtti. İranlı yetkililer de uzatmayı doğruladı.
Müzakerelere önümüzdeki aydan bitibaren devam edilecek. İran her ay, yaptırımlar çerçevesinde yurtdışındaki bankalarda dondurulan petrol gelirlerinden 700 milyon dolar almayı sürdürecek.
Reuters haber ajansına konuşan Batılı bir diplomata göre de, nükleer müzakerelerde son tarihin 1 Temmuz'a kadar uzatılmasının yanısıra, Mart ayında siyasi anlaşmanın sağlanması da hedefleniyor.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, müzakerelere katılan tarafların, temel prensiplere bağlı kalarak 3 ya da 4 ay içinde bir anlaşmaya varmasını umduğunu belirtti.
CENEVRE’NİN TEKRARI MI?
İran ile 5+1 ülkeleri arasında İsviçre'nin Cenevre kentinde 24 Kasım 2013 tarihinde yapılan müzakerelerde geçici anlaşmaya varılmış ve bu anlaşma uyarınca taraflar arasında 20 Temmuz'a kadar kapsamlı bir anlaşmaya ulaşılması öngörülmüştü.
Ancak farklılıkların giderilememesi nedeniyle müzakerelerin son tarihi, 6 aylık ek süre belirlenerek 24 Kasım'a kadar uzatılmıştı.
NÜKLEERE IŞİD ŞARTI
ABD Başkanı Obama’nın bir süre önce İran lideri Ayetullah Hamaney’e bir mektup yazarak, IŞİD ile mücadelede destek istediği ortaya çıkmıştı.
Tahran yönetimi daha önce birçok kez IŞİD’e karşı mücadelede işbirliği yapmak için, nükleer programıyla ilgili yaptırımların tamamen kaldırılması ve nihai bir anlaşmaya varılması şartını öne sürmüştü.
IŞİD ile mücadelede izlenecek yol, ABD’nin İran’a karşı nükleer müzakerelerle ilgili tavrında da belirleyici rol oynayacak. İsrail yönetimi ise müzakerelerin çökmesi ve yeni bir tarih belirlenmemesi için bastırıyor.